İyi Parti - Sosyal Politikalar Vaatleri - 2023

Bu Başlıkta İYİ Parti’nin İNSANINA DEĞER VEREN TÜRKİYE ve KAPSAYICI VE YAŞANABİLİR TÜRKİYE başlıklarındaki vaatleri ele alınmıştır.

Sağlık

Sağlık Sistemi

Sağlık Bakanlığının yapılanmasını yeniden düzenleyecek, günlük kararların tek kişinin
imzası ile alındığı bir bakanlık yerine kurumsal bir organizasyon kuracağız.
 Karar verme, politika geliştirme kademelerinde çok disiplinli bir yaklaşımla ve liyakat
sahibi bireyler ile çalışacağız.
 Sağlık harcamalarına ulusal gelirden ayrılan payı en az OECD ortalaması düzeyine
yükselteceğiz.
Sağlık teknolojilerini yönetiminde TÜSEB’i yeniden yapılandıracağız. TÜSEB içerisinde
Sağlık Teknolojileri Değerlendirme Enstitüsü kuracağız.
Bozulmuş sevk zincirini yeniden düzenleyeceğiz. Kademeli hasta sevki sistemini
milletimizin sağlık hizmetlerine etkin ve hızlı bir şekilde erişebilmesini sağlayacak
şekilde yeniden tesis edeceğiz. Güçlü ve iş gören birinci basamak temel hedef olacaktır.
Hasta tercihine dayalı katkı payı teşvikine dayanan kademeli sevk zinciri altyapısını
hazırlayarak, ikinci ve üçüncü basamak (hastaneler ve üniversiteler) üzerindeki hasta
yükünü azaltacağız.
 Sevk zincirini, teknolojiden de faydalanarak yapay zekâ başta olmak üzere küresel
platformlarda kullanılan tüm dijital sağlık teknolojilerini kullanarak uygulayacağız.
İhtiyacı olana ihtiyacı olduğu yerde ilgili hekim ve sağlık çalışanını sunacağız.
Birinci basamakta güçlü ve fonksiyonel Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ile her bir
vatandaşımızı erişilebilir, öncelikle halkın ihtiyaçlarını karşılamayı hedefleyen,
herkesi kapsayan, kaliteli ve hızlı işleyen sağlık hizmetine kavuşturacağız. ASM’lerde
görüntüleme, laboratuvar ve diğer tanı imkânlarını geliştireceğiz. Güçlendirilmiş bir
aile hekimliği yapısıyla çok disiplinli ve tercih edilen birinci basamak sağlık hizmetleri
verilmesi amacımızdır. Her bir aileye hekim ve hemşirenin yanında diyetisyen, psikolog,
fizyoterapist atayarak hayatın her aşamasında sağlıklı yaşamı teşvik edeceğiz.
Aile hekimlerinin görev tanımları ve çalışmaları ile ilgili yasal düzenlemeler yapacağız.
Sözleşmeyle çalışan özel hekim statüsünü kaldıracak, aile hekimlerinin yeniden kamu
personeli olmasını sağlayacağız. Aile hekimlerinin ilaç yazma ve girişim yetkilerini
artıracağız.
Mevcut sistemde aile hekimleri kendi işyerlerinin ve personelini masraflarını kendileri
karşılamaktadır. ASM hizmetlerindeki giderleri devlet tarafından karşılayacağız.

10. İstanbul Tabip Odasının Nisan 2021’de yaptığı bir ankete göre ülkemizde ne yazık
ki ASM’lerin çoğunda her hekim için ayrı bir muayene odası yoktur. ASM’lerin yüzde
75’inde ebe ve hemşirelerin kullanabileceği ayrı bir mekân ya da oda bulunmamaktadır.
Sadece yüzde 10’unda bir triyaj alanı (hasta önceliğinin belirlendiği kabul alanı) vardır.
ASM’leri bu tip eksikliklerini gidererek hızla yenileyeceğiz.
 Hekim ve sağlık personeli dağılımındaki bölgeler arası eşitsizlikleri gidereceğiz. Sağlık
yapılanmasını ülkenin en ücra köyüne kadar ulaştıracağız.
 İmar planlarında yeni yapılacak büyük sitelerde sağlık alanı ayrılmasını ve ASM binası
yapılmasını zorunlu tutacağız. Kamu binalarının kullanılmayan kısımlarını standartlara
uygun şekilde yenileyerek aile sağlığı merkezlerine ve sağlıklı yaşam ünitelerine tahsis
edeceğiz.
 Mevcut sistem sadece tedavi edici hizmetleri ön plana çıkarmaktadır. Koruyucu,
tedavi edici, tüm toplum sağlığını geliştirici hizmetleri bir bütün olarak ele alacağız.
Sağlığı korumanın ve geliştirmenin esası olan sağlıklı yaşam bilincini öne alarak sağlık
hizmetlerinin tüm aşamalarını yeniden kurgulayacağız.
 Vatandaşlarımızın birinci basamak sağlık hizmetlerinden etkin bir şekilde
yararlanmalarını ve hekimlerimizin daha iyi hizmet verebilmelerini sağlamak amacıyla
aile hekimi sayısını artıracak ve böylece aile hekimi başına düşen nüfusu azaltacağız.
ASM’lerde ve sağlık ocaklarında çalışma saatlerine esneklik getirecek, hizmetlerin
sürekli (7/24) olmasını sağlayacağız.
 Dijital Sağlık Merkezleri kurarak diğer birinci basamak sağlayıcılar ve evde bakım
hizmetleri ile koordineli hizmet sunacak tedaviyi işkenceye dönüştüren mevcut
sistemden hastayı kurtaracağız.
 Kırsal bölgelerde var olan Sağlık Evlerine işlerlik kazandıracak, Köy Sağlığı Merkezi
ve mobil klinikler ile Mahalle Sağlık Evlerini hayata geçireceğiz. Sağlık evlerinde
görev yapan sağlık personelinin enjeksiyon yapmalarını engelleyen Sağlık Bakanlığı
uygulamalarını iptal edeceğiz.
 ASM’lerdeki her türlü sağlık hizmetini ücretsiz verdireceğiz. Buradaki hizmetlerden,
ilaç ve diğer tedavilerden katkı payı almayacağız. Birinci basamaktan hastanelere
sevk edilen hastaların tedavi masraflarının da SGK tarafından ödenmesini ve bu
hastalardan katkı payı alınmamasını sağlayacağız.
 Bütün doğumların her yerde ücretsiz ve uzman sağlık personeli yardımıyla
gerçekleşmesini temin edeceğiz.
 Anne ve bebek ölüm hızlarının gelişmiş ülkeler seviyesine çekilmesine yönelik gebe
takip ve bebek bakım hizmetlerini en üst düzeye çıkaracağız. Yeni doğan bebeklerin
yaşama sağlıklı başlayabilmelerini sağlamak üzere ülke düzeyinde yeni doğan
tarama programlarını artan bir şekilde destekleyeceğiz. Aile Ebeliği uygulamalarını
geliştireceğiz. Gebelikte vitamin desteğini ücretsiz sunacağız. Gerek duyulduğu
durumda bebek beslenmesinde destek sağlayacağız.
SMA, kas ve metabolizma hastalıkları, down sendromu, kistik fibrozis, orak hücreli
anemi ile talasemi gibi genetik kaynaklı nadir hastalıkların nesilden nesile taşınmasının
önlenmesi için evlilik öncesi tarama testlerine ağırlık verecek ve bu testlerin ücretsiz
yapılmasını sağlayacağız. Test sonuçları olumsuz olanların tedavilerinin ücretsiz
olmasına çalışacağız.
 Çocuklarımızın SMA tedavisinin konusunda tecrübeli uluslararası üniversiteler ile iş
birliği yapacağız. Öncelikle ilgili merkezlerde ve en kısa zamanda uzmanların eğitimi
ve teknoloji transferi yoluyla çocuklarımızın tedavilerini ülkemizde sağlayacağız.
 Fizyoterapist ve kas hastalıkları hemşireliği gibi alanlarda istihdam sağlayarak SMA
hastalarının bakım şartlarını düzelteceğiz. SMA hastalarına yönelik her türlü yardımcı
tıbbi cihazın (solunum cihazları, akülü araba, sondalar, vs.) teminini ve söz konusu
ailelerin elektrik giderlerini kamu kaynaklarından karşılayacağız.
 Fırsat eşitsizliğini önlemek için “Nadir Hastalıklar Fonu” adında SGK bünyesinde bir
fon kuracak ve bu fonda toplanan kaynağı ihtiyaç sahibi ailelere dağıtacağız. Sağlık
Bakanlığı içindeki “Nadir Hastalıkları Dairesi” bütün hastaların taleplerini dikkate
alacak ve SGK ile ilaç ödeme kıstaslarını ve yönetmelikleri yeniden düzenleyeceğiz.
 Genç kızlarımızı ve kadınlarımızı rahim ağzı kanseri ve genital siğillerden korumak için
HPV aşılarını diğer rutin aşılarda olduğu gibi ücretsiz olarak temin edeceğiz. Ayrıca
tüm bebeklerimize ishal (Rotavirus) aşısı ve meningokok menenjiti aşısını da ücretsiz
yapacağız.
 ASM’lerde kronik hastalık takibi, periyodik kontroller, kanser erken teşhis merkezleri
(KETEM) faaliyetlerini temel sağlık hizmetleri ile genişleterek milletimizin hizmetine
sunacağız. Tarama faaliyetlerini yeğleyen vatandaşlarımıza sağlık sigortası prim
ödemelerinde indirimler sağlayarak pozitif teşvikler sunacağız.
 Kanserle bütünsel bir yaklaşımla mücadele edecek, erken tanı için tarama
programlarını ülke genelinde yaygınlaştıracak, kanserin erken teşhis ve tedavisine
katkı sağlayan Ar-Ge ve teknolojik girişimlere özel teşvik programlarını uygulayacağız.
Kanserle ilgili bilimsel çalışmaları ve yeni nesil tedavilere erişimi Sağlık Teknolojileri
Değerlendirmesi ile artıracağız.

 Büyük ölçekli ve merkezi ASM’lerde uzman hekim kadrolarına (Dahiliye, Kadın doğum,
Çocuk hastalıkları) ve diş hekimlerine yer verecek ayrıca koruyucu halk sağlığında
aktif görev alacak fizyoterapist, diyetisyen, sosyal hizmet uzmanı ve psikologları da
istihdam edeceğiz.
 Her eğitim dönemi başında öğrencilerimizi Aile Sağlığı Merkezlerinin koordinasyonunda
hem psikolojik hem de fiziksel yönden detaylı sağlık muayenesinden geçireceğiz. Okul
hekimliği ve okul hemşireliği projelerini hayata geçireceğiz. ASM’ler ile okul sağlığı
çalışmalarını koordineli şekilde yürüteceğiz.
 Yeni doğanların ve çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimleri izlenerek var olan engelliliğin
ilerlemesini durdurmak ve en düşük seviyeye çekilmesini sağlamak üzere kapsamlı ve
etkin programlar başlatacağız. Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsamında çocuk
doktoru, psikolog, fizik tedavi uzmanı, diyetisyen ve sosyal hizmet uzmanı istihdam
edeceğiz. Bu ekip üzerinden çocuklara yönelik yapılacak gelişimsel takip ve tarama
testleri ile çocuğun bilişsel, sosyal, duygusal ve davranışsal gelişimini zamanında
takip edeceğiz. Yapılan bu takiplerin Kadın, Aile ve Çocuk Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı
ortak çalışmasıyla desteklenerek etkinliğini artıracağız.
Özel ve kamu hastanelerinde engelli bireylerimizin doğru yönlendirilebilmeleri ve
hizmete erişimlerinin rahat şekilde sağlanması için engelli asistanı olarak sosyal
hizmet uzmanı istihdam edeceğiz. Engellilerin hastanelere servis araçları ile randevulu
olarak gelebilmelerini sağlayacağız. Bütün hastanelerde engelli karşılama birimi
oluşturacak, işitme engelliler için tercüman bulunduracağız. Engelli çocuklarımıza
sunulan iyileştirici ve topluma kazandırmayı sağlayıcı hizmetlerin Sağlık Bakanlığı
denetim ve gözetiminde olmasını sağlayacağız.
 Kalp damar hastalıkları, şeker hastalığı, şişmanlık ve solunum yolları hastalıkları
gibi kronik hastalıkların gelişimine neden olan risk faktörlerinin azaltılmasına
yönelik koruyucu sağlık programlarını hızla uygulamaya koyacağız. Çocukluk çağı
şişmanlığını engellemek için “Ulusal Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programını”
yenileyip uygulamaya koyacak; okul öncesi, ilkokul ve ortaöğretim seviyelerinde özgün
programlar başlatacağız. Okul yemekhanelerinde sağlıklı beslenme kültürünü ve sağlık
okuryazarlığını aşılayacağız. Kronik hastalıklara eşlik eden şişmanlık durumlarında
periyodik muayene ve kontrol ile diyetisyen desteğini düzenli hale getireceğiz.
 Özellikle çocukluk çağı diyabetinde tedavi etkinliğini arttırmak için sürekli şeker izlemi
cihazlarını tedavi kılavuzlarında belirlenen esaslara dayanarak hastalara bedelsiz
olarak temin edeceğiz. Diyabetli çocukları günlük parmak delinmesi azabından
kurtaracak, sensörler ile şeker takiplerini yapmalarına destek olacağız. Diyabetlilerin
kullandığı insülin pompası, pompa araçları ve kan şekeri ölçüm çubukları için alınan
ek ücretleri kaldıracağız. Diyabetlilere yönelik tedavi sonrası hasta takip hizmetlerini
güçlendireceğiz.
 Çölyak hastalarına “Glutensiz Yaşam Kartı”, fenülketonüri hastalarına ise “PKU
Yaşam Kartı” vereceğiz. Bu kartlara tanımlanmış gıdaların alınabilmesi için her ay
ortalama ürün bedellemesi ile paralel gıda yardımı yapacağız. Bu gıdalardaki KDV
yükünü kaldıracağız.
 ASM’ler ile paralel çalışan Toplum Ruh Sağlığı Merkezlerini aktif hale getirecek, bu
merkezlerin rehabilitasyon hizmetinin yanı sıra koruyucu ruh sağlığı hizmetini de
vermesini sağlayacağız.
 Alkol ve Madde Tedavi Merkezlerinin kapsamını genişleterek “Bağımlılıkla Mücadele
Merkezi” çatısında fiziksel bağımlılık ve davranışsal bağımlılık olarak iki yönlü
çalışmasını sağlayacağız. Fiziksel ve ruhsal bağımlılıkla birlikte davranışsal bağımlılıkla
da (bilgisayar ve telefon bağımlılığı, oyun, kumar vb.) mücadele edeceğiz.
 Madde bağımlılığı yataklı tedavi merkezlerinin sayısını ve niteliğini arttıracağız.
 Tütün kullanımının azaltılması için denetimlerin etkili şekilde uygulanmasını
sağlayacağız. Sigara ile mücadelede dünya genelinde kabul görmüş zarar azaltma
politikalarını benimseyeceğiz. Sigarayı bıraktırma merkezlerini sayı ve nitelik olarak
geliştireceğiz. Başvuran kişilerin aktif takip edilmesini sağlayacak ve bırakma
sürecinde sunulan destekleri sistematik hale getireceğiz.
 Yaşlı ve yatalak hastalarımız için şehirlerimizde hasta bakım merkezleri kuracağız.
 Yoğun bakım ihtiyacı olan terminal dönem hastalarımız için Palyatif Merkezlerimizi
çoğaltacağız. Yaşlılara bakan genç nüfusun (çocuk, torun, bakıcı) çeşitli nedenlerle
bakıma ara vermeleri durumunda yaşlılarımızı birkaç hafta misafir etmek üzere “Uzun
Süreli Bakım Evleri’’ açacağız. Bu merkezlerde kalmak istemeyen yaşlı ve hastalar için
evde bakım hizmetlerine ayrılan kaynakları yeniden düzenleyecek ve artıracağız.
Yaşlıların -özellikle bakım gerektiren yaşlıların- aile bireylerinin çalıştıkları mesai
saatleri içinde bakım görebilecekleri, zaman geçirebilecekleri, sosyal ilişkide
bulunabilecekleri kuruluşlara ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyacın karşılanmasına yönelik
“Yaşlı Yaşam Merkezleri” (Gündüz Bakımevleri) açacağız.

 “Yaşlı dostu birincil bakım merkezleri” uygulamasını ülke genelinde yaygınlaştıracağız.
İleri yaşlı nüfusa aile hekimi desteğinin süreklilik sunmasını sağlayan teşvik
mekanizmaları kuracağız. Evde bakım hizmetlerinin geliştirilmesi için yaşlı hemşireliği
ve yaşlı fizyoterapisti meslek dallarının istihdamını artıracağız.
 Ülke çapında Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinin sayısını arttıracak ve bu merkezlerin
teknik altyapısını güçlendirileceğiz. Ağız ve Diş Sağlığı Merkezlerinde her tipte diş
protezinin yapılmasını sağlayacağız. Kullanılan malzemelerin ve hizmetin gereken
kalitede olmasını temin edeceğiz.
 Aile Diş Hekimliği modelini hayata geçireceğiz. Ağız ve diş sağlığı alanında serbest
çalışan diş hekimlerinden tanı ve tedavi hizmetleri alımına yönelik düzenlemeler
yapacağız. Bu alanda yurttaşlarımızın sağlık harcamalarını düşüreceğiz.
 Kırsal kesimde mobil hizmet sunacak donanımlı sağlık ekipleri tüm ülke genelinde
etkin bir şekilde görev yapacaktır. Dezavantajlı bölgelerde çalışan sağlık çalışanlarının
bu bölgelerde uzun süreli kalmasını sağlayacak teşvikler sunacağız.
 Uzaktan sağlık hizmetleriyle ilgili (7/24 ulaşılabilecek telesağlık, teletıp, dijital hastane
vb.) tüm teknolojik imkânların sağlanması ve ülkemizde geliştirilmesine yönelik
yatırımları artıracağız.
 Sağlıkta kalite denetimlerini bağımsız ve yetki verilmiş kuruluşların yapmasını teşvik
edeceğiz. Hasta güvenliği ve akreditasyon standartlarına uygun sağlık hizmeti
sunulmasını sağlayacağız. Her vatandaşımızın muayene ve tedavi sürelerinin dünya
standartlarında olmasını temin edeceğiz.
 İşçi güvenliğini sağlamak için öncelikle iş yeri hekimi atama ve denetimleri Tabip
Odalarınca yapılacak, OSGB (Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi) güdümünde
olmayacaktır. Daha sonra ise iş yeri hekimlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının işveren
tarafından değil devlet tarafından görevlendirilmesi ve yetkilerini işverenden
bağımsız kullanmalarının sağlanması için gerekli kanuni düzenlemeleri en kısa sürede
yapacağız.
 Kişisel sağlık verilerini koruyacak ve yasal güvence altına alacağız.
 Büyük veri ve bilgi teknolojilerinin koruyucu hekimlikten tanı, tedavi ve hastalık yönetimi
ile bilimsel araştırma, ekonomik analize kadar tüm alanlarda etkin kullanılmasını
sağlayacağız. Verilerin bilimsel araştırma, yenilikçilik, politika geliştirme, istatistik
çalışmalar ve ruhsatlandırma süreçleri gibi çalışmalarda kullanılmasını sağlayacak
şekilde veri işleme ve yönetişim altyapısı oluşturacağız. Sağlık istatistiklerinin düzenli
güncellenmesini ve bu verilere anlık erişimini mümkün hale getireceğiz. Elde edilen
sağlık verileri ile hastalık yükü çalışmaları ve sağlığı geliştirme projeleri yapılmasını
teşvik edeceğiz.

İkinci, Üçüncü Basamak ve Acil Sağlık Hizmetleri

İhtiyaç duyulan bölgelerde açılacak kolay erişilebilir hastaneler ile hizmet kalitesinin
yüksek olmasını sağlayacağız. Tedavi edici poliklinik hizmetlerine erişimi kolaylaştırmak
için hastaneler ile bütünleşmiş Mahalle Tıp Merkezlerini hizmete sunacağız.
 Şehir hastanelerine hasta garantisi sağlamak amacıyla kapatılan kamu hastanelerini
yeniden açacağız. Yeni ve modern devlet hastanelerini planlı bir şekilde, devlet
eliyle yapacağız. Büyük ölçekli hastaneler yapmak yerine hastaneleri ulaşım ve
erişim olanakları ve hasta kapasitesini eşit olarak dağıtacak şekilde farklı bölgelere
yapacağız. Sağlık kurumlarına erişim için kullanılan toplu taşıma hizmetlerini ücretsiz
yapacağız.
Şehir hastanelerinin hasta garantisi ile kira ve hizmet bedellerinin yasal zeminini gözden
geçirecek, kamu yararı ilkesi doğrultusunda sözleşmeleri yeniden yapılandıracağız.
Bugüne kadar açılan Şehir Hastanelerinin Sağlık Bakanlığına devredilmesi işlemlerine
başlayacağız. Yapım aşamasında olan “Kamu-Özel Ortaklığı” para destekli
hastanelerin genel bütçeden finanse edilmesini sağlayacağız.
 Şehir hastaneleri projeleri teknik, idari, hukuki ve yasama denetimine tabi tutulacaktır.
Fizibilite, ihale sonrası değişiklikler, uygulama, raporlama ve denetim aşamalarında
yapılmış olan hata, usulsüzlük ve yolsuzlukları tespit ederek gereğini yapacağız.
 Şehir hastanelerinden birinin uluslararası ölçekte Adli Bilimler Merkezi olmasını
sağlayacağız. Adli Bilimler Merkezinde yapılacak biyoloji, gen, kimya toksikoloji, ilaç
eş değerlilik, fizik ateşli silah, yaralanma, belge sahtekârlığı, olay yeri değerlendirme,
bilişim, ses görüntü vb. konulardaki araştırma ve çalışmalar bu alandaki uluslararası
saygınlığımızı artıracak.
 Seçilecek şehir hastanelerini klinik araştırmalar konusunda uzmanlaşmış yerler haline
getireceğiz.
 Hasta yataklarının tamamını birinci sınıf hasta yatağına yükselteceğiz.
 Tüm hastanelerdeki yoğun bakım servislerinin altyapı ve personel ihtiyaçlarını
gidereceğiz.
 Özel Hastaneler Yönetmeliği ve Ayakta Teşhis ve Tedavi Yapılan Özel Sağlık Kuruluşları
hakkındaki yönetmelikteki hekimin tedavi vermesini ve hastanın hekim seçimini
kısıtlayan maddeleri kamu yararı üstünlüğü esas alınarak yeniden düzenleyeceğiz.
 Hastanelerde kademeli sevk zinciri sistemini ödüllerle özendirerek (hastaneye sevk
ile gelen hastada randevu, tedavi ve tetkiklerde öncelik; katkı payı alınmaması)
uygulamanın etkinliğini artıracağız.

 Askerî hastaneleri ve silahlı kuvvetler sağlık tesislerini yeniden açacağız. Şehir
hastanelerinin bir kısmını da Askerî Tıp Fakültesi ve Askerî Hastane olarak kullanacağız.
Savaş, doğal afet gibi olaylarda harp cerrahisi alanından faydalanmak için
hekimlerimizin önceden ve planlı şekilde askeri hastanelerde hizmet içi eğitimler
almasını sağlayacağız. Afet hallerinde önceden görevleri planlanmış sağlık insan
gücümüz ile sahra hastanelerinin ilk 24 saatte faaliyete geçmesi sağlamış olacağız.
 Muayene randevu sistemini etkin çalışır hale getireceğiz. Uzman değerlendirmesi
gereken vakalar için birinci basamaktan hastanelerden direkt randevu alınarak
hastalar yönlendirilecektir, hastanelerde bunun için kontenjan ayrılacaktır. Yan dal
muayenesi gereken hastaları yeşil alana atmak yerine doğrudan hekim sekreteri
tarafından MHRS üzerinden randevu alınarak hasta–hekim mağduriyetinin
giderilmesini sağlayacağız.
 Muayene süresini Dünya Sağlık Örgütü tarafından tavsiye edilen standartlara
getireceğiz. Çalışan ve hasta memnuniyeti için hekimlerin hastaya ayırabileceği süreyi
makul ve uluslararası standartlara çekecek ve böylece hasta ile arasındaki güven
bağını kuvvetlendirerek sağlıkta şiddetin önlenmesini sağlayacağız.
 Hastaların ihtiyaçlarının ve memnuniyetinin bağımsız kuruluşlar tarafından düzenli
olarak ölçülmesini ve bu göstergelerin kamuoyuyla paylaşılmasını sağlayacağız.
 Hastane içinde laboratuvarları kolay ulaşılabilir yapacağız. Günün belirli bir
zaman dilimi tetkiklerin değerlendirilmesine ayrılacak, tekrar randevu alınmasına
gerek kalmayacaktır. Evden sağlık hizmetleri ile gerektiğinde evde, iş yerinde kan
numunelerinin alınmasını sağlayarak zaman ve iş gücü kayıplarını önleyeceğiz.
 Kronik hastalıkların takibi ve nadir hastalıkların tanı ve tedavisinde ileri teknolojik
çözümlerin kullanılması için gerekli altyapıyı oluşturulacağız.
 Pansuman, iğne ve ayaktan tedavi (serum ve buhar tedavileri, vb.) için acil dışında ara
bakım birimleri oluşturacağız.
 Acil sağlık hizmetlerinin yalnızca acil vakalar için kullanılması amacıyla yasal
düzenlemeler ve toplumsal bilinçlendirme çalışmaları yapacağız. Acil servis ve
ambulans hizmetlerinin fiziki ve teknik alt yapısını ve polikliniklerle bağlantısını
güçlendireceğiz. Acil servislerde acil tıp uzmanlarının çalışmasını sağlayacağız. Acilde
çalışan hekimlerin tatminkâr hizmet karşılıklarını alarak performans kaygısı olmadan
çalışmasını sağlayacağız.
 Belirlenecek bir yaş üzerinde her vatandaşımıza, hâlen yasal hakları olmasına rağmen
sunulmayan, kamu ve üniversite hastanelerinde yılda bir kez ücretsiz sağlık kontrolü
(Check-up) hakkını verdireceğiz.
 Meslek hastalıkları hastaneleri ve üniversitelerde ya da eğitim-araştırma
hastanelerinde ise meslek hastalıkları poliklinikleri açacağız.
 Öncelikle 65 yaş üstü, engelli veya yatağa bağımlı vatandaşlarımız ile okul öncesi
ve okul çağı çocuklarımız olmak üzere hastalarımıza, ileri dijital sağlık teknolojileri
kullanılarak mobil sağlık hizmetleri ile destekli evde sağlık hizmetleri sunumlarını
gerçekleştireceğiz. Öncelikli hastalarımızın sağlık kurulu raporu almak için artık
hastanelere gitmesine gerek kalmayacak.
 Tedavileri devam eden hastalarımızın çeşitli sağlık parametreleri uzaktan takip
edilerek herhangi bir olumsuzluk durumunda ilgili hekimler ile temaslarını sağlayacak
yeni iyileştirilmiş sağlık politikalarını uygulayacağız.
 Mobil sağlık hizmetleri kapsamında evinizde, iş yerinizde 7/24 dijital sağlık hizmetleri
ile desteklenerek sunulacak kronik hastalık yönetimi ve evde sağlık hizmetlerinin
bedellerini SGK tarafından karşılayarak ücretsiz sunacağız.
 Tıbbi işlemlerin yürütülmesi esnasında hasta–hekim ilişkisinin sıhhatine yönelik
düzenlemeler yapacağız. Bu bakımdan hastaların veya hasta yakınlarının
gerçekleştirilecek işlemlere yönelik detaylı bilgilendirilmesi sistemi üzerinde çalışarak
işlemler sonucu ortaya çıkan sorunlardan hem hastaların hem de sağlık çalışanlarının
mağduriyetinin önüne geçeceğiz.
 Tıbbi uygulamalarda öncelikle hasta güvenliğini sağlayacak düzenlemeleri yapacağız.
“Tıbbi Zarar Kurumu” adıyla bir oluşum kurarak hastanın hizmet aldığı kurumda biriken
bir fondan bu süreci yöneteceğiz. Bu kurum liyakatli kişilerden oluşacak ve sağlıkçıyı
denetleyecek, soruşturacak, gerekirse mesleki yaptırım uygulayabilecek. Hekimlerin
hekimlik öğretisi dışında uygulamada bulunmadıkça tıbbi işlemlerin yürütülmesi
nedeniyle zarar görmemesini sağlayacağız.

Sağlık Eğitimi ve İnsan Kaynağı

Sağlık insan kaynağı gereksinimi gözden geçireceğiz. Uluslararası standartlarca
belirlenen düzeyde hasta başına sağlık personeli sayısı hedeflerini sağlamak üzere
kaliteden taviz vermeden sağlık alanında istihdam artışına gideceğiz.
 Tıp, eczacılık, diş hekimliği ve diğer sağlık bilimleri fakültelerinin açılmasında temel
kıstasları belirleyerek dinamik, yenilikçi ve özgürlükçü yaklaşım ile araştırma ve bilime
dayalı, çağdaş tıp uygulamalarını benimseyen bir eğitim anlayışı esas alacağız. Tüm
fakültelerimizi tıbbın diğer bilimlerle iş birliğini ön planda tutan, eğitimde, araştırmada
ve sağlık hizmeti sunumunda lider, saygın ve dünyanın her yerinde denklik verilen
eğitim kurumları haline getireceğiz.

 Yükseköğretimde kadrolaşmayı yetenek, liyakat ve yeterlilik esaslı yapacağız. Doktora
programlarına ve akademik kadrolara atama için çıkılan ilanlarda kişi tarifi anlamına
gelebilecek her türlü ek şart koymayı zorlaştıracağız.
 Bütçe ve ödenek yetersizliği içinde olan üniversite hastanelerimizin eğitim ve Ar-
Ge faaliyetlerini göz önüne alınarak bütçelemelerini ve buna göre insan kaynağı
planlamalarını yapacağız.
 Tıp, eczacılık ve diş hekimliği eğitim ve öğretimlerinde reform başlatarak bu
programların Ar-Ge, inovasyon ve yeni teknolojilere açık olması için çalışmalar
başlatacağız. Bu fakültelerin sayılarını ve kontenjanlarını ihtiyaca göre belirleyeceğiz.
 Kamu üniversitelerini akademik özgürlük ve niteliğin korunduğu, bilimsel esaslar
çerçevesinde gerekli altyapıların da kurularak üst düzey tedavi yöntemlerinin
geliştirileceği, siyasetten uzak, düzenli işleyişe sahip kurumlar haline getireceğiz.
 Türkiye’yi yaşam bilimlerinde keşifler yapabilen bir ülke haline getirecek yol haritasını
hayata geçireceğiz. Temel araştırma yapan merkezleri ve bilimsel araştırmalar için
verilen destekleri artıracağız.
 Tıpta Uzmanlık Sınavı’nda aile hekimliği uzmanlık eğitimi kadrolarına verilen oranı
artıracağız. Tercih edilme durumu azalan cerrahi dallar için sunulan olanakları gözden
geçirecek ve iyileştireceğiz.
 Tıpta uzmanlaşmanın geldiği noktanın bilinciyle alt dallarda uzmanlaşmaya yönelik
mekanizmaları kurarak belirli işlemlerin alanında üst düzey yetkinliğe sahip hekimler
tarafından yapılmasını sağlayacağız.

Sağlık Çalışanları Özlük Hakları ve Sağlıkta Şiddetin Önlenmesi

Hekimlerin, diş hekimlerinin, sağlık çalışanlarının ve yardımcı sağlık personelinin
istihdam, kariyer, eğitim, sosyal haklar ve ek gösterge gibi mali konuları içeren
düzenlemelerle emekliliğe de yansıyacak şekilde özlük haklarını iyileştireceğiz.
Performansa dayalı gelir sistemini yeniden düzenleyecek, maaş-performans oranını
maaş yönünde artıracağız.
 Tüm sağlık çalışanlarının uzmanlıkları ve görev alanları dikkate alınarak çalışma
koşullarını iyileştirip hak ettikleri gelir seviyesine kavuşmalarını sağlayacağız.
Sağlık çalışanlarından hastalık dönemlerinde döner sermaye paylarından kesinti
yapılmamasını sağlayacağız. Staj döneminde bulunan sağlık çalışanlarının
özlük hakları ve meslek hastalığı standartlarında uluslararası normlarla uyumlu
iyileştirmeler yapacağız.
 Sağlık çalışanlarının sendika ve oda üyeliklerinin bir ayrımcılık sebebi olarak
kullanılmasına asla izin vermeyeceğiz.
 Emeklilikte kamu-özel ayrımının; Emekli Sandığı, BAĞ-KUR ve SSK farklarının
giderilmesini sağlayacağız. Yan ödemeler, kıdem tazminatı, ek gösterge ve döner
sermaye katkılarını emekli maaşlarına yansıtacağız.
 Kamu veya özelde isteyen hekimlerin ve sağlık çalışanlarının kurumlarındaki mesai
saatleri dışında da kayıtlı ve vergilerini ödemek kaydıyla sağlık hizmet sistemi içinde
farklı sağlık kuruluşlarında (ayaktan teşhis ve tedavi merkezleri, hastane vb.) uzaktan
sağlık hizmeti sunmalarının ve serbest çalışmalarının önünü açacağız.
 Yurt dışına gitmiş sağlık çalışanlarımız için “Yurda Dönüş Projesi” başlatacağız.
Özlük haklarında ve çalışma koşullarında yapılacak düzenleme ve iyileştirmelerle
hekim göçünü önleyeceğiz. Hekimlerimizin araştırma ve geliştirme faaliyetlerini
destekleyerek mesleki gelişimlerinin önünü açacağız.
 Sağlıkçıların çalışma saatlerini uluslararası standartlara çekecek, uzun nöbet
sürelerini azaltacağız. Nöbet ve nöbet sonrası izinlerin kullanımını sağlayacağız. Yıllık
izin alınan durumlarda ücret kesintisi yapılmasını engelleyeceğiz.
 Sağlık hizmetlerinin “ekip anlayışı” içinde verilmesini sağlayacağız. Aile hekimlerinin
birlikte çalışacağı sağlık personelinin sayısını yeterli düzeye çıkaracağız.
 Çalışma hayatı barışı ve huzuru için güvencesiz taşeron işçilik yoluyla hizmet alımını
terk edeceğiz.
 Türk Hemşireler Birliğini kuracağız. Sağlık Bakanlığında hemşirelere temsil yetkisi
verilmesi, hemşirelerin görev tanımlarının yapılması gibi düzenlemeler yapacağız.
Okul hemşireliğini her okulda zorunlu kılarak hem istihdam sağlayacak hem de sağlıklı
nesiller elde edeceğiz.
 Sağlık çalışanlarının aile bütünlüğünü korumak amacıyla nöbetli çalışmayı da
gözeterek 24 saat hizmet veren kreş, yuva ve etüt merkezleri açacağız.
 Sağlık Bakanlığı nezdindeki “meslek ve görev tanımları” listesini güncelleyeceğiz.
Hekimler, diş hekimleri, eczacılar, psikologlar, diyetisyenler, fizyoterapistler,
hemşireler, acil tıp teknikerleri ve yeni sağlık mesleklerinin görev tanımlarını, yetki ve
sorumluluklarını belirleyeceğiz. Böylece iş barışını sağlayacak, herkesin kendi işini
özgürce yapmasını temin edeceğiz.
 Sağlık politikalarının daha nitelikli şekilde sürdürülebilmesi açısından tüm paydaşların
bir araya gelerek çözüm önerilerinde bulunacağı bir “Sağlık Danışma Konseyi”
oluşturacağız.

 Kamuda çalışan eczacıların kariyer, eğitim ve diğer sosyal haklarına ilaveten temel
ücretlerinde emekliliğe de yansıyacak şekilde düzenlemeler yapacağız.
 Hastanede yatarak tedavi edilen hastaların bakımlarının sağlanması için gerekli
mesleki birikime sahip hasta bakıcı istihdamını tüm hastanelerimizde hızla artıracağız.
Tıbbi sekreter sayısını artıracağız. Hekimlerin üzerindeki kayıt, bildirim vb. işler
tıbbi sekreter veya sağlık yönetimi mezunlarınca üstlenilerek verimlilik ve istihdamı
artıracağız.
 Hasta kabul ve yönlendirme personelinin iletişim yetkinliklerini artıracağız.
Sağlık çalışanlarına yönelik işlenen suçlara karşı etkin ve caydırıcı yasal düzenlemeler
yapacak, sağlıkta şiddet vakalarında etkin soruşturma ve kovuşturma yapılmasını
sağlayacağız. Ceza ve yaptırımları daha caydırıcı hale getirecek, ceza erteleme
hükümleri uygulamayacağız. Özellikle acil servislerde ve polikliniklerde güvenlik
önlemlerini artıracağız.
Sağlıkta şiddetin temelini oluşturan toplumsal şiddet davranışının önlenmesi
amacıyla eğitimin tüm kademelerinde şiddeti önlemeye yönelik farkındalık arttırıcı
eğitim faaliyetlerini yürüteceğiz. Sağlık çalışanlarının yetiştiği lisans programları
müfredatlarında hasta psikolojisi, iletişim vb. konulu dersleri artıracak, mevcut
sistemde çalışanlar için de eğitimler planlayacağız. Her bir şiddet vakasının kök
nedenlerini sürekli araştıran bir gözlem mekanizması oluşturarak şiddet ile sistematik
olarak mücadele edeceğiz.
 Toplumun “sağlık ve beslenme okuryazarlığı” düzeyinin artırılmasını hedefleyeceğiz.
Toplumun sağlık okuryazarlığı, sağlık hizmetleri sunumu, basamaklandırma, doğru
birimlere yönlenme gibi konularda bilgilenmesini sağlamak amacıyla ulusal iletişim
kanallarında kamu spotu, billboard gibi iletişim kanallarını etkin şekilde kullanacağız.

Sağlık Ekonomisi

Vatandaşlarımızdan toplanan sağlık primlerinin sağlık dışı kullanımına engel olacağız.
Tüm vatandaşlarımız sağlık sigortasından yararlanacak, sistem sağlam finans
kaynakları üzerine oturtulacak. Zorunlu sağlık sigortası ve özel sağlık sigortacılığı
sistemlerini genel sağlık sigortası ile koordineli hizmet verecek şekilde yeniden
düzenleyerek vatandaşlarımızın doktorunu ve hastanesini seçebilme hakkını
sağlayacağız. Sağlık hizmeti erişimine engel koyan değil, sağlığı koruyan ve hizmeti
geliştiren, hastalıkları tedavi eden, sürdürülebilirlik yaklaşımıyla hizmet veren sosyal
sağlık sigortacılığı yapacağız.
 “Sağlık Kart” uygulamasını tamamlayıcı bir sigorta modeli olarak sunacağız. Kamu
sağlık sigortacılığını ve özel sağlık sigortacılığını rakip değil çözüm ortağı olarak
çalıştıracağız.
 Bireyleri cepten harcama yerine ikinci bir sigorta güvencesine tabi kılacak
tamamlayıcı/destekleyici sağlık sigortası uygulamasını tanımlayacağız. Tamamlayıcı
sağlık sigortasında, dünya örneklerine uygun olarak, ödeme gücü olmayanlara prim
desteği vereceğiz.
 Muayenehanelerin tamamlayıcı sağlık sigortasına katılımına yönelik teşvik
mekanizmaları oluşturarak vatandaşın sağlık hizmetine ulaşımını daha konforlu ve
ulaşılabilir hale getireceğiz.
 Sosyal devletin asli görevlerinden olan vatandaşların sosyal güvenlik haklarını
sağlama ödevini sınırlandıran “GSS prim borçları bulunmaması” koşuluna ilişkin
düzenlemenin ortadan kaldırılması konusunda gerekli adımları atacak ve bu konuda
kalıcı çözüm sağlayacağız. Prim ödemiş olmayı sağlık hizmeti almanın ön koşulu
olmaktan çıkaracağız.
 Sağlık hizmetlerinin sunumunda vatandaşlarımızdan alınan fiyat farklarını asgariye
indireceğiz. Cepten yapılan sağlık harcamalarının azaltılması için gereken önlemleri
alarak sağlığa erişimdeki para engelini kaldıracağız. Sağlık uygulama tebliğinde (SUT)
ilave ücret alınmayacak hizmetleri genişleteceğiz. SUT, sağlık sektörü paydaşları
ile yapılacak görüşmelerle periyodik olarak güncellenecek. Böylece hem cepten
harcamaları azaltacak hem de hizmete erişim engelini ortadan kaldıracağız.
 SUT’ta yer alan tıbbi cihaz/malzeme ödeme sistemini yeniden yapılandırarak mevcut
durumda yenilikçi teknolojiden vatandaşın fayda görmesini engelleyen hantal yapıyı
ortadan kaldıracağız. Fiyatlandırma sistemini değiştirerek, tüm tıbbi malzeme
listelerini yeniden yapılandırarak, hastanelerin ve vatandaşın malzeme sıkıntısı
çekmesine müsaade etmeyeceğiz.
Kaynakların verimli kullanımı açısından bütçeye en fazla yük getiren tıbbi işlemlerin
uygulanması ve medikal malzemelerin kullanımına yönelik kanıta dayalı klinik
uygulama rehberleri ve performans ölçüm sistemleri kurarak kaynak israfının önüne
geçeceğiz.
 Mevcut durumda ödeme kapsamında yer almayan klinik araştırma amaçlı ürünleri
geri ödeme kapsamına alarak hastalarımızın tedaviye erişiminde kolaylık oluşturacak
ve ülkemizde araştırma altyapısının güçlenmesini sağlayacağız.
 Geri ödeme sistemini aynı zamanda bir teşvik sistemi olarak da kullanarak performans,
kalite ve yerlilik odaklı ödeme yöntemleri ile sağlık sistemimizin dışa bağımlılığını
azaltırken kaliteden ödün vermeyeceğiz.
 Vatandaşlarımızdan eczanelerde ilaç fiyat farkı ve hekim muayene ücreti alınmasına
son vereceğiz. Kamu ya da özel hastanelerde kullanılan tıbbi malzeme ya da
cihazlardan alınan fiyat farklarını asgariye indireceğiz.

 Nöbetçi eczanelerin güvenliğini sağlamak amacıyla gerekli yasal zeminleri
oluşturacağız.
 Kronik hastaların raporlu ilaçlarını doktor muayenesi gerekmeden doğrudan
eczaneden alabilmesini sağlayacağız.
 İlaçların bulunabilirliğini engelleyen ilaç fiyat düzenlemelerini yeniden ele alacağız.
 Yerli ilaç endüstrisini teşvik edeceğiz. İlaç ve aşı konusunda dışa bağımlılığı kademeli
şekilde azaltacağız.
Yalnızca ülkemizde bulunan özel tıbbi bitkileri tescilleyecek, bu ürünlerin ilaç ve
eczacılıkta kullanım alanlarının geliştirilmesine yönelik Ar-Ge faaliyetlerini özel olarak
destekleyeceğiz.
 Medikal malzeme üreten firmaların maruz kaldıkları tahsilat kaynaklı maddi sorunları
çözerek hem iç pazarda hem de uluslararası boyutta ticaret yapabilecekleri ölçeğe
ulaşmalarının önünü belirlenen standartlara uygun biçimde açacağız. KamuÜniversite-
Sanayi iş birliği projeleri ile yerli ilaç ve tıbbi cihaz sanayisini güçlendireceğiz.
 Tedarik sistemi ve ihale süreçlerini gözden geçirerek açık, şeffaf, teknik şartnamelere
uygun olacak şekilde açık ihale usulünün esas alınmasını sağlayacağız. Haksızlık,
ayrımcılık, kayırmacılığın, ihaleye fesat karıştırmanın önüne geçeceğiz.
 Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünün “Hıfzıssıhha-Türkiye Aşı ve Biyoteknolojik Ürün
Araştırma ve Üretim Merkezi” olarak açılması çalışmaları hızla sonuçlandıracağız.
Hıfzıssıhha Halk Sağlığı Fakültesi, Hıfzıssıhha Enstitüsü, Hıfzıssıhha Aşı ve Serum
Üretim Merkezlerini tek çatı altında toplayarak “Hıfzıssıhha Kompleksi” şeklinde
planlayacağız.
 Genetik çalışmalar ve gen testlerinin hıfzıssıhha kontrolünde olmasını sağlayacağız.
Ülkemizi genetik anlamda bir dünya merkezi haline getireceğiz. Gen bankamızı
yabancı ülkelerin denetimine vermeyeceğiz. Pandemi ve biyoterörizmle savaş için
ulusal bir enstitü kuracağız.
 TÜBİTAK destekli “bölgesel sağlık araştırma merkezleri” kuracağız. Bu merkezlerde
nanoteknoloji merkezi, elektronik malzemeler üretim ve uygulama merkezi, Ar-Ge
merkezi (kanser aşısı, virüs aşıları, bağışıklık sistemini artırıcı formülasyonlar vb.),
geleneksel tıp araştırma ve geliştirme merkezi (GETAT), tıbbi cihazların üretimi ve
geliştirilmesi merkezi (MR, Tomografi, hastalık teşhis cihazları vb.), sağlık sektörüne
hizmet/destek sistemlerin araştırılması, geliştirilmesi ve uygulaması merkezleri, dijital
sağlık sistemlerin araştırılması, geliştirilmesi ve uygulaması merkezleri (e-hastane,
e-klinik,) ve yapay zekânın sağlık sektöründe uygulaması birimleri bulunacaktır.
 Üniversite, sanayi ve kamu arasında iş birliğini destekleyerek etkin bir tıp teknoparkları
sistemi kuracağız.
 İlaç sektörünün gelişmesi amacıyla yenilikçi ilaç teknolojilerini stratejik sektör
kapsamına alarak sürdürülebilir ekonomik kalkınma modelimizin bir unsuru kılacağız.
İlaçta dışa bağımlılığı azaltacak ve yenilikçi ilaçlara ulaşımı kolaylaştıracağız.
 Tıbbi yüksek teknoloji ürünlerinin üretim ve ihracatını destekleyecek, bu alandaki
yatırımları özendirmek üzere yatırım ortamını iyileştireceğiz.
 Tıbbi cihaz üretimi ve ihracatında ülkemizi uluslararası rekabetçi konuma getirebilmek
için markalaşmayı destekleyecek, CE Belgesi alma süreci için Avrupa Birliği
müktesebatında yer alan gereklilikleri tamamlayacağız.
 Kanser, kan hastalıkları ve romatizmal hastalıklarda kullanılan akıllı ilaçların SGK geri
ödemelerindeki kısıtlamaları kaldıracak ve vatandaşlarımızın bu ilaçlara daha hızlı ve
zamanında ulaşmalarını sağlayacağız.
İşitme cihazları, gözlük cam ve çerçeveleri, ortez, protez, yapay zekâ marifeti ile
yapılmış kol, bacak ve yürüme aparatları ile diş implantlarından alınan ücret farklarını
asgari düzeye indireceğiz.
Tıbben ihtiyaç olduğuna karar verilen hastalara ve engellilere verilecek olan, onların
fiziksel kapasitelerine, ihtiyaçlarına ve standartlara uygun tekerlekli sandalyelerden
(akülü veya aküsüz) alınan katkı paylarını asgariye indireceğiz.
Biyoteknoloji, gen, hücre ve benzeri alanlarında yerli sanayi ile sağlık alanında faaliyet
gösteren uluslararası şirketlerinin ortak girişim kurmasını teşvik ederek teknoloji ve
tecrübe transferi gerçekleştireceğiz.
 Değişen genetik biliminin önemine uygun olarak acilen “Ulusal Genetik Politikası”
hazırlayacağız. “Türkiye Genom Projesi” kapsamında ülkemizdeki nüfusun gen
havuzunu çıkaracak ve kişiye dayalı tıp uygulamalarını geliştireceğiz. Kanser
hastalarının genomik profilini çıkararak kanser hastalarında kişiye özel tedavi
uygulamalarını sağlayacağız.
 Sağlık Bakanlığına devredilen bazı şehir hastanelerinde sağlık turizmi ile önemli bir
döviz girdisi sağlayacağız. Sağlık turizmine ilişkin hukuki kısıtlılıklar ve eksikliklerin
kaldırılacağı kanuni düzenlemeleri yapacağız. Ülkemizin termal turizm, tıbbi turizm,
yaşlılık turizmi ve diğer sağlık turizmi alanlarının her birisinde küresel bir oyuncu haline
gelmesi sağlayacağız. Sağlık turizminin birkaç il yerine ülke geneline yayılmasını teşvik
eden politikalar geliştireceğiz.

Sosyal Yardım ve Hizmetler

Hak Temelli Sosyal Yardımlar

Bireyi ve aileyi yoksulluk sarmalından kurtaracak; sosyal yardım, sosyal hizmet,
sosyal sigorta ve istihdam hizmetlerinde entegrasyonu sağlayacak; birbirlerini
tamamlayacak ve bu hizmetlerin eş güdüm içinde sunulmasını sağlayacak bir sosyal
yardım ve hizmetler sistemi oluşturacağız.
 Yoksulluk ve muhtaçlık tanımlarını netleştirecek, muhtaçlık ölçütlerini
standartlaştıracağız.
 Sosyal yardımları insan onurunu zedelemeyecek şekilde sağlayacak ve siyasi bir rant
alanı olmaktan çıkaracak kurumsal ve yasal altyapıyı kuracağız.
Farklı kurumlar tarafından gerçekleştirilen ayni ve nakdî yardımları tek çatı altında
toplayacağız.
Farklı kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan sosyal yardımların Bütünleşik Sosyal
Yardım Bilgi Sistemi’ne entegrasyonuna devam edecek, sistemi sürekli biçimde güncel
tutacak ve etkili biçimde kullanacağız.
Bireyler ve haneleri yoksulluğa düşmeden tespit edebilecek, büyük veri analizinin
sağladığı imkanlar ile sosyal transferin doğru kişilere, doğru zamanda ve doğru
miktarda aktarımını mümkün kılacak, bireylerin sosyal yardım almak için beyanda
bulunmasına gerek kalmamasını sağlayacak “Artagan+” uygulamasını orta vadede
geliştireceğiz. Artagan sistemindeki gelir ve tüketim verilerini kullanacak olan
Artagan+ yazılımının tespit ettiği birey ve hanelerin anonim sanal cüzdanlarına sosyal
transferlerin yazılım tarafından aktarılmasını sağlayacağız.
Geliri belirli düzeyin altındaki ailelere gelirlerini insan onuruna yaraşır bir yaşam
sağlayacak seviyeye yükseltmek amacıyla devlet tarafından aile bazında, hak temelli,
arz odaklı ve kurumsallaşmış bir yapıda “gelir desteği” sağlayacağız. Gelir desteğini
ailedeki kadının hesabına yatıracağız.
Tek kişilik haneleri de gelir desteği kapsamına alacağız.
Çocukların sağlık ve eğitimi için verilen nakit yardımları bakım, beslenme, giyinme ve
ulaşım masraflarını da dikkate alarak yükselteceğiz. Çalışanların çocukları için yapılan
asgari geçim indirimini de aynı miktara yükselteceğiz.
 Yoksul ailelerde yenidoğan bebeklere 1 yıl boyunca başta süt ve bebek maması olmak
üzere gıda desteği vereceğiz.
 Doğum yardımını, dul ve yetimlere ödenen gelir ve aylıkları günün koşullarına göre
güncelleyeceğiz.
 Yoksul hanelere kış aylarında ısınma yardımı yapacağız.
 Yoksul haneler için kreşlerin ücretsiz olmasını sağlayacağız.
 Sosyal yardımlarının istihdam ile ilişkisini kuracak, asıl hedef olan insan onuruna uygun
yaşamak için çalışmayı özendireceğiz.
 Sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı vatandaşlarımızın istihdamını öncelikli olarak
tanımlayacak, sosyal yardım alanlara yönelik iş edindirme programlarını ve geniş çaplı
istihdam desteklerini hayata geçirecek, bu kapsamdakileri istihdam eden firmalara
destek vereceğiz.
 İşsiz statüsüne geçen asgari ücretli çalışanlarımızın kiralarını ödeyememe durumu
ile karşılaşmalarına engel olmak ve yeni bir iş bulana kadar en fazla 12 ay boyunca
kiralarının sigorta tarafından ödenmesini sağlayacak “ücretsiz kira sigortası”
uygulamasını başlatacağız.
 İl ve ilçelerde kurulan sosyal yardım kurulları ve komisyonların üye yapısını daha
kapsayıcı hale getirecek ve bu yapıların tamamen tarafsız kişilerden oluşturulmasını
sağlayacağız.
 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının fiziksel mekanlarını iyileştirecek,
kurumsal ve teknik kapasitelerini artıracağız.
 Yoksullukla mücadelede kadim geleneğimiz olan vakıf kültürünü yeniden
canlandıracağız.
Sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı bölgelerde toplum sağlığı merkezleri,
anaokulları, gençlik merkezleri ve halk eğitim merkezleri gibi yapıların sayısını artıracak
ve bu merkezleri işlevsel hale getirerek yoksulluğun eğitim, sağlık ve sosyal alanlarda
neden olduğu dezavantajlar ile mücadele edeceğiz.

Kapsayıcı Sosyal Hizmetler

Yerel yönetimlerin sosyal hizmetler alanındaki kapasite ve kaynaklarını güçlendireceğiz.
 Mahalle odaklı bütünleşik sosyal hizmet anlayışımız doğrultusunda, Sosyal Hizmet
Merkezlerinin sayı ve niteliklerini arttıracak, mobil ve yerinde hizmet verebilmelerini
sağlayacağız.
 Sosyal hizmet uzmanı sayısını artıracağız.

Barınma ve Konut

Sosyal Konut Üretimi

Toplu Konut İdaresinin asıl görevi olan Sosyal Konut üretimine odaklanmasını
sağlayacak, bu amaçla ihtiyaç duyulan kaynakları tahsis edeceğiz.
 Sosyal konut üretimini hızlandıracak, dar gelirli ailelerin kira öder gibi taksitlerle konut
sahibi olmalarını ya da düşük bir bedelle kiralayabilmelerini sağlayacağız.
 Dezavantajlı grupların, yeni evlenenlerin, uzun süre işsiz olanların sosyal konut
imkanından öncelikle yararlanmasını sağlayacağız.
Sosyal konut satın alanların belli süreyle özel haller dışında bu konutları satmalarının
veya kiraya vermelerinin önüne geçeceğiz.
Konut birlikleri ve kooperatiflerinin düşük gelirli haneler için kiralık sosyal konut inşa
etmelerini olanaklı hale getireceğiz.
Özellikle büyükşehirlerde bulunan bazı kamu lojmanlarının sosyal konut olarak
değerlendirilmesini sağlayacağız.
“Sosyal Konut Fonu” oluşturularak fonda toplanan paranın tamamının sosyal konut
projelerinin finansmanında kullanılacağı bir düzenleme yapacağız.
Mevcut imar planlarını baz alacak ve zaman içerisinde plan tadilatı uygulamaları ile
verilecek inşaat artışları veya kullanım amacı değişikliklerinin getirdiği imar rantını
“kentsel katkı payı” adı altında vergilendirerek, buradan elde edilecek geliri kentsel
dönüşüm ve sosyal konut yapımında kullanacağız.
Sosyal konut geliştirmek veya sosyal konuta uygun arsa geliştirmek amacıyla
yapılacak kamulaştırma işlemlerinde belediyelerin ve/veya ilgili bakanlığın yetkilerini
artıracağız.
Ucuz ve kaliteli konut projeleri ile vatandaşlarımızın barınma sorununa rant odaklı
değil, insan odaklı ve ihtiyaca göre çözümler üreteceğiz.
 Sosyal konut ihtiyacının yoğun olduğu bölgelerde uzun süre boş kalan binaların
değerlendirilmesi sonucu uygun olanlar için projeler geliştirecek ve bu binaların
kullanım amacı belli olana kadar sosyal konut olarak kullanılmasını sağlayacağız.
 Kamu arazilerinin altyapısı ve sosyal alanları belediyelerce yapılarak, kâr amacı
gütmeyen sosyal konut yapımcılarına düşük bedelle tahsisinin yapılmasını
sağlayacağız.
 Konut gereksinimi olan ve bu gereksinimin acilen giderilmesi gereken bölgeleri derhal
tespit edecek ve bir plan dahilinde özellikle dezavantajlı gruplar, yeni evlenenler,
ekonomik kriz nedeniyle işini kaybeden ve uzun süre işsiz olanlar için barınma
ihtiyacının karşılanmasına yönelik ilk etapta 100.000 konut yapacağız.

Barınmaya Erişimin Kolaylaştırılması ve Konut Fiyatlarının Kontrol

‘Konut Edinme-Barınma Hakkı’’ kapsamında herkesin sağlıklı, güvenli, altyapısı
tamamlanmış konuta erişimini kolaylaştıracak tedbirler alacağız.
 Lüks konutların inşa edildikleri alanlardaki diğer konutların da fiyatlarını ve kiralarını
yükseltmesi nedeniyle özellikle kiracılığın yoğun olduğu sosyal konut bölgelerinde lüks
konut yapım iznini belli kriterlere bağlayacağız.
 Sağlayacağımız güven, istikrar ve düşük enflasyon ortamıyla maliyetlerin öngörülebilir
hale gelmesini sağlayacak, uzun vadeli ve ödenebilir finans imkanlarının önünü
açacağız.
 Bir evin belirli bir süre el değiştirmemesi ve kiraya verilmemesi durumunda boş ev
vergisi uygulayacağız.
 Belli bölgelerde kira bedeli üst sınırının o mülk için ödenen emlak vergisinin belirli bir
oranı olarak tespit edilmesini ve bu sayede kiraların dengelenmesini sağlayacağız.
 Emlak rayiç bedellerini güncel piyasa değerleri ile uyumlu hale getirecek ve bu
bedellerin tapu sicil müdürlüklerine entegrasyonunu sağlayacağız.
20. Çekirdek ailedeki tek ev sahibi emlak vergisi ödemezken, sahip olunan konut sayısına
göre artan oranda emlak vergisi ve değerli konut vergisi uygulayacağız. İşinin tabiatı
gereği konut stoku tutan, müteahhitlik belgesi bulunan şahıs veya şirketler ile müşavir
firmaları kapsam dışında tutacağız.
Konut sahibi olmak isteyen düşük gelir grubundaki vatandaşlara ve/veya dezavantajlı
kesimlere uzun vadeli ve uygun koşullu kredi imkanları sağlayacağız.
 Kirada oturan düşük gelirli hanelere gelir düzeylerine göre kira yardımı yapacağız.
Düşük gelirli haneleri odaklayan ve TOKİ’nin veya belediyelerin ev sahibi olduğu kiracı
modelini yaygınlaştıracağız.
 Yerel yönetimlerle birlikte devletin alt yapısı tamamlanmış arsa üretimini sağlayacak,
bu arsaları evi olmayan vatandaşlarımıza uygun koşullarda satacağız.
 Kırsal kalkınma politikalarıyla kırdan kente göçü yavaşlatarak büyükşehirlerde ve
kent merkezlerindeki konut talebini kontrol altına alacağız. Köy ve kasabalarda
vatandaşların kendi arazilerine konut yapımını teşvik edecek, sosyal ve kamu
hizmetlerine ulaşımını kolaylaştıracağız.

 Nüfusu dar bir alana sıkışmaktan çıkarıp, yeni ve yaşanabilirliği yüksek barınma alanları
oluşturacağız. Bu amaçla hızlı tren gibi banliyö ulaşımı hizmetlerini yaygınlaştırarak
şehirden uzak olduğu için pahalı olmayan ama kolaylıkla şehre erişimi olan projeler
geliştireceğiz.
 Devlet ile yapacakları sözleşme gereği belirli oranlarda piyasa fiyatlarının altında
kiralama yapmayı kabul eden mülk sahiplerine kira alacaklarının piyasa altında
kalan kısmının devlet tarafından ödenmesini veya mevcut mülk sahiplerinin devletin
öncelediği kesimlere konutlarını kiralamaları koşuluyla düşük faizli “Tadilat Kredisi”
olanağından faydalanmalarını sağlayacağız. Bu imkanlardan faydalananların belli
bir süre mülklerini satmalarının önüne geçeceğiz.
 Düşük maliyetli ve daha hızlı konut üretimi için endüstriyel inşaat tekniklerinin
geliştirilmesini teşvik edeceğiz.
 Yanlış alanlarda yapılan konut genişlemesini değerlendirmek üzere bu alanlar tespit
edilecek ve üretim alanları ve kent merkezleri ile bağlantılarını artırmaya yönelik
yatırımlar yapılacak.

Kültür ve Sanat

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nu ve ilgili ikincil mevzuatı başta sanatsal
ifade özgürlüğünün önündeki engelleri kaldıracak bir anlayışla gözden geçireceğiz.
 İlgili kanun ve yönetmeliklerde ana dilinde kültürel ve sanatsal üretimin önünde engel
oluşturan maddeleri muğlak ifadelerden arındıracak ve istismara açık olmayacak
biçimde düzenleyeceğiz.
 Ulusal ve yerel kültür şuralarını düzenli aralıklarla toplayacak, kültür politikalarını tüm
paydaşların katkı ve katılımlarıyla oluşturacağız.
Ülkemizde üretilen kültür ve sanat ürünlerini dijitalleştirerek bir veri bankasında
muhafaza edilmesini sağlayacak, Türkiye Kültür Envanteri veri tabanını oluşturacağız.
Her yıl bir “Türkiye Kültür Şehri” seçeceğiz.
Vakıflar Genel Müdürlüğü, Anıtlar Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurullarını gerçek
anlamda özerk hale getireceğiz.
Ülke genelinde Kültür Bakanlığı Alan Başkanlıklarının sayısını artıracak, yetkilerini
uluslararası normlar (UNESCO ve ICOMOS) çerçevesinde düzenleyecek, personel
yapısını donanımlı hale getireceğiz.
 Alan Yönetim Başkanlıkları bünyesinde “kültürel, tarihi ve doğal peyzaj koruma kurulu”
yapılanmasını oluşturacağız.
Kültürel Mirası Koruma Enstitüsü kuracağız.
Kültür ve sanat elçileri programı başlatacağız.
 Kültür ve sanat faaliyetlerinde yerel yönetimlerin etkisini artıracak ve yerel yönetimler
ile kültür ve sanat alanında çalışma yürüten sivil toplum kuruluşlarının daha etkin ve
aktif bir rol almasını sağlayacağız.
 Bütçeden kültür ve sanata ayrılan kaynakları artıracak, özel kesimin bu alana daha
fazla destek olmasını teşvik edeceğiz.
 Bağımsız çalışan sanatçıların sosyal güvenlik ve emeklilik haklarıyla ilgili yaşanan
sorunları gidereceğiz.
 Devlet Tiyatroları, Opera ve Bale ve diğer sanat kurumlarımızın kadro ve diğer özlük
hakkı sorunlarını çözeceğiz.
 Kültür endüstrileri içinde yer alan, mesleki tanım ve statüleri hala belirsiz olan
mesleklerin NACE kodlarının ivedilikle oluşturulmasını sağlayacağız.
 Müzik meslek birlikleriyle ülke sathında kampanyalar düzenleyerek müzik emekçilerinin
ve eserlerinin kayıt altına alınmasını sağlayacağız.
 İl Kültür Müdürlükleri bünyesinde müzisyenlerimizin eserlerini ücretsiz şekilde kayıt
altına almalarını sağlayacak ´ses kayıt stüdyoları´ kuracağız.
 Yerel ve özgün kültürel faaliyetlerin gerçekleştirileceği kültür evlerinin kurulması ve
yaygınlaşmasını destekleyeceğiz.
 Sanatçıların bir araya geleceği konaklama, sağlık ve bakım hizmetlerinin verileceği
Sanatçı Dayanışma Merkezleri kuracağız.
Kültür ve sanat alanında kamu tarafından sağlanan desteklerin fırsat eşitliğini gözeten,
önceden ilan edilmiş objektif kriterlere dayalı, tarafsız kurullarca değerlendirilen bir
çerçevede ve şeffaf bir biçimde vereceğiz. Desteklerin yerinde kullanımını titizlikle
takip edeceğiz.
Özel kopyalama harcını meslek birlikleri aracılığı ile hak sahiplerine dağıtacağız.
 Sanatçı gelirleri üzerindeki vergi yükünü hafifleteceğiz.
 Gençlerin kültür ve sanat aktivitelerinden 25 yaşına kadar ücretsiz yararlanması için
kültür kartı vereceğiz.
 e-kitap’ta KDV’yi sıfırlayacağız.
 Meslek birliklerinin altyapılarının güçlendirilmesine yönelik destek mekanizmaları
oluşturacağız.
 Folklorik sanatçıların teşvik edilmesi için özel destek mekanizmalarını hayata
geçireceğiz.
 Üniversite öğrenci sanat topluluklarını destekleyeceğiz.
 Yerel ve geleneksel el sanatlarımızı üreten sanatçılarımıza ve bu sanatları öğrenmek
isteyen gençlere destek sağlayacağız.
 5225 sayılı Kültür Yatırımlarını ve Girişimlerini Teşvik Kanunu’nu günün ihtiyaçlarına
göre yenileyeceğiz.
Kültür endüstrilerinin dijitalleşmesine destek verecek ve sanatçıların dijital altyapı ve
donanıma erişimini kolaylaştıracağız.
 Kültür endüstrilerindeki vergi yükünü azaltacağız.
 Kültür endüstrilerine gelişme ve rekabet şansı sağlayacak özel hızlandırma
programları ve kümelenme imkanları oluşturacağız.
 Kültür ve sanata yapılacak yatırımlarda estetik ve verimlilik ölçütlerini
değerlendireceğiz.

 Yayıncılık, müzik, folklor, film sektörleri, festivaller ve müzikalleri destekleyerek
istihdam, millî gelire katkı ve ihracat imkânları sağlayacağız.
 Sanatçının telif haklarını koruyacak; ihlalden ve korsandan korunması için her türlü
tedbiri alacağız.
 5846 sayılı Telif Yasası’na açık bir hüküm olarak “Eser sahibinin telif sözleşmesini iki yıl
içinde yeniden düzenleme hakkı saklıdır.” ibaresini ekleyeceğiz.
 5646 Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü İcralar ve Fonogramlar Antlaşmasına Katılmamızın
Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun’u Avrupa Birliği mevzuat ve direktiflerine uyumlu
hale getireceğiz.
 Telif anlaşmalarının yapıldığı uluslararası kitap fuarlarına bakanlık bünyesindeki
uzmanlardan ve yayıncılardan oluşturulacak özel bir kurulun hazırlığı ile katılım
sağlayacağız.
 Sesli kitap ve e-kitap ile internet ortamından yeni ve ikinci el kitapların satışına yönelik
düzenleme yapacak, eser sahiplerinin hak kaybına neden olan veya olabilecek istismar
alanlarına yönelik önlem alacağız.
Tarihî ve kültürel potansiyeli yüksek olan illerimizde en az bir adet büyük ve modern bir
müze yapacağız.
 Her ilde bir şehir müzesi açacağız.
 Müzeler Adası Programını başlatacağız.
Özel sektörün müze yapımı ve işletmeciliğini teşvik edeceğiz.
 Müzelerimizde engelsiz sergileme ve eğitim merkezleri kuracağız
 Türkiye Dijital Miras Müzesini Oluşturacağız.
 Geleneksel müzecilik anlayışını uluslararası standartlar doğrultusunda geliştirerek
tematik müzelerin yaygınlaşmasını sağlayacağız.
 Çağdaş sanat müzelerini fonksiyonlarını zenginleştirilerek ülke genelindeki kentsel
alanlarda yaygınlaştıracağız.
 Kültür hayatımıza iz bırakmış sanatçı, düşünür ve edebiyatçılarımızın yaşadığı
mekanların müze haline getirilerek kültür turizmine kazandırılmasını sağlayacağız.
 Öncelikle mevcut ve depolardaki sonrasında ise toprak altındaki değerlerimizin gün
yüzüne çıkarılarak sergilenmesini ve turizm amaçlı değerlendirilmesini sağlayacak
şekilde müze sayılarını artıracağız.
Tarihî ve kültürel değerlerimizin korunarak geleceğe aktarılmasını sağlayacak nitelikte
iklimlendirme, ısı, ışık gibi bilimsel tekniklerin kullanılmasını sağlayacağız.
 Tarihî ve kültürel miras alanlarının mutlaka yöresel rehber eşliğinde ziyaret edilmesini
ve bu sayede ziyaretçilerin doğru bilgilendirilmelerini sağlayacağız.
 Kültürel varlıklar ile müzelerin sanal ortamda gezilebilmesini sağlayacağız.
 Ören yerlerinin teknik altyapı ve tesis özelliklerini arttıracağız.
 Tarihi ve kültürel değerlerin bulunduğu alanlara ulaşım ve trafik düzenlemelerini
yapacak, gerekli işaretleme ve bilgilendirme levhalarını alana zarar vermeyecek
şekilde gelişen teknolojiden de faydalanarak yerleştireceğiz.
 İzinsiz kazı ve kültür varlığı tahribine ilişkin yaptırımları arttıracağız.
 Kültür merkezlerinde veya bu amaç doğrultusunda kullanılacak olan mekanlarda
sanatçıların ve toplulukların eser hazırlamasına ve sergilemesine imkan sağlayacağız.
 Daha önceki dönemlerde yaşamış olan veya halen hayatta olan insan hazinelerinin
tespit edilip tanıtılmasına imkân sağlayacak şekilde kültür merkezlerinde mekânlar
oluşturacağız.
 UNESCO´nun dünya kültür mirası listesine aldığı, yaşayan insan hazinelerine dahil
ettiği, namlarına anma yılları ilan ettiği değerlerimizin uluslararası resmî ve özel
platformlarda tanınmalarını sağlayacak ´Anadolunun Değerleri´ projeleri hayata
geçireceğiz.
 UNESCO’nun “Tehlike Altındaki Diller Atlası” verilerine göre yok olma tehlikesi ile
karşı karşıya bulunan dillerin korunması ve bu dillerde kültürel ve sanatsal üretimin
sağlanması için gerekli adımları atacağız.
 Aktif ve yoğun olarak kullanılan anıtsal kültürel mirasımızın etkin korunmasına yönelik
önlemleri arttıracağız.
 Kültür varlıklarının kaçakçılığının önlenmesine yönelik ilgili kurumlar bünyesinde
uzmanlaşmış personel ve birimler oluşturacağız.
 Yurt dışına kaçırılmış tarihî eserlerimizin iadesi hususunda etkin bir mücadele
yürüteceğiz.
Kentsel silüet ve dokuyu korumak adına koruma amaçlı imar planlarında tampon
bölgeler oluşturacak ve tarihî kentsel peyzaja ilişkin yasal ve yönetsel çerçeveyi
güçlendireceğiz.
 Kütüphane yasasını çıkaracağız.
 Kütüphanelerin sadece kitapların depolandığı alan niteliğinden çıkaracak
kütüphaneleri yaşayan mekânlar haline getireceğiz.
 7/24 kütüphaneleri teknolojik altyapı destekleri ile yaygınlaştıracağız.

 Halk kütüphaneleri yayın seçme yönetmeliğinde değişikliğe gidecek, halk
kütüphaneleri yayın inceleme komisyonu ve yayın seçme kurulunu yeniden
yapılandıracağız.
 Araştırmacıların kullanımını artırmak için ülkemiz kütüphanelerinin dünya
kütüphanelerine çevrim içi erişim seviyesini artıracağız.
 Her okulda temel eserleri içeren kütüphane kuracak, söz konusu kütüphanelerden yaz
aylarında bölge sakinlerinin de istifade etmesini sağlayacağız.
 Ulusal Sinema Enstitüsünü kuracağız.
 Sinema sektörünün gelişimi için meslek liselerinde sinema bölümleri kuracağız.
 Gezici Sahne projesini başlatacağız.
 Özel tiyatroları destekleyeceğiz.
 Türkiye´yi Asya, Avrupa ve Orta Doğulu sanatçıların buluşma noktası haline getirecek
ve evrensel bir sanat üssü yapacağız.
 Türkiye´yi festival yasaklarıyla değil festival teşvikleriyle gündeme gelen bir ülke
hüviyetine kavuşturacağız. Mülki idare amirlerinin konser, festival, etkinlik, fuar gibi
kitlesel katılımlı faaliyetler için önceden hazırlanmış yönetmeliğin çerçevesi dışında
hiçbir şekilde kısıtlayıcı ve yasaklayıcı bir tasarrufta bulunamamasını sağlayacağız.
 Bölgelerin kimliklerine ve karakterlerine uygun festivallerin gelenekselleşmesini ve
gelenekselleşmiş festivallerin de sürdürülebilirliğini sağlayacağız.
 Yerel yönetimlerce özellikle bütçe ve kadro kaynaklı sorunlar nedeniyle akamete
uğratılan festivalleri bakanlık olarak geçici ya da süresiz şekilde devralacağız.
 Başka ülkelerdeki gençler ile Türk gençlerini buluşturacak, uluslararası üne sahip
sanatçı ve müzik grupları için konser ve festivalleri destekleyeceğiz.
 Sanatçıların ve eserlerinin hem ülke sınırları içerisinde hem de uygun görülenlerin
ülke sınırları dışında sergilenmesi ve tanıtılması için devlet destekli programlar
oluşturacağız.
 Yazar veya araştırmacılara ait telif eserlerin yabancı ülkelerde yayınlanmasını temin
amacıyla eser sahiplerine çeviri ve editöryel masraflar konusunda destek olacak,
´tercüme faaliyetlerinde eşitlikçi yaklaşımdan taviz vermeyeceğiz.
 Dünya sanatçılarını, yazar ve şairlerini Türk sanatçı, yazar ve şairleriyle buluşturan
sanat köyleri kuracağız.
 Film, telif eserler, görsel sanatlar ve spor gibi kültür ve sanat ürünleri aracılığıyla millî
değerlerimizin diğer ülkelere tanıtılması yönünde daha somut adımlar atacağız.
 TRT yayınlarında kültürün hak ettiği yeri almasını sağlayacak, diğer dillerde yapılan
yayınların uluslararası etkisini artıracağız.
 Eurovision şarkı yarışmasına yeniden katılım sağlayacağız.
 Kültürel Diplomasi adı altında lisansüstü programları açacağız.
 Değişim ve burs programlarına ayrılan bütçeyi artıracağız.
 Kültür ve sanat eğitimini ilkokuldan yükseköğrenime örgün ve yaygın biçimlerde
yeniden planlayacağız.
 Kültüre ve sanata ayrılan ders içerikleri, ders saati ve ders etkinliklerinde gerekli
güncellemeleri yapacağız.
 Sanatta üstün yetenekli çocuklarımızın ulusal ve uluslararası eğitimlerini ve yetenek
geliştirmelerini devlet olarak destekleyeceğiz.
 Harika Çocuk Yasasını güncelleyerek yeniden işlerlik kazandıracağız.
 Okulların sosyal ve kültürel etkinlikler için gerekli malzemeleri satın almalarını
destekleyeceğiz.
 Plato Kentler programını başlatacağız.
Engelsiz Sanat Portalı kuracağız.
 Sahaflara özgün niteliklerini koruyacak şekilde yaşamalarını sağlayacak destekleri
vereceğiz.
 Yazılı ve süreli yayınların dağıtımındaki tekelci yapıyı kırıp rekabeti yeniden inşa ederek
kültürel çeşitliliği canlandıracağız.
 Sanat eserlerine saldırı ve sanatçıya yönelik şiddeti önleyecek tedbirleri alacak, söz
konusu suçlarda iyi hâl ve infaz indirimi uygulanmamasını sağlayacak düzenlemeleri
yapacağız.
 Sanatlarını sokakta icra eden sanatçılarımıza sanatlarını özgürce icra edebilecekleri
ortam sağlayacak, yerel yönetimler ile iş birliği içinde özel icra alanları oluşturacağız.
 Yemek kültürümüzün bölgelere göre kayda geçirilmesinin sağlayarak yok olmasının
önüne geçeceğiz.

Spor

Gençlik ve Spor Bakanlığı’nı yeniden yapılandıracak, Spor Bakanlığı’nı ayrı bir bakanlık
haline getireceğiz.
 Spor Bakanlığı bünyesinde Yetenek Takip ve Geliştirme Genel Müdürlüğü kuracağız.
 Bakanlık teşkilatı içerisinde Spor Bilimleri Fakültesi mezunlarına ağırlık vereceğiz.
 Okullar ve bakanlık ile il/ilçe belediyeleri arasında yapılacak anlaşmalarla spor
tesislerinin gün içerisinde okul öğrencilerine ve spor kulüplerine tahsis edilmesini
sağlayacağız.
Bakanlık ve yerel yönetimlerin ortak projeleriyle tesis yatırımlarını artıracak, büyük
altyapı yatırımlarında federasyonları da iş birliğine dahil edeceğiz.
Her mahallede her yaştan insanın kullanabileceği tam teşekküllü açık ve kapalı
tesislerin yapımına önem verecek, altyapı tesislerinin kolay erişilebilir ve günün her
saatinde açık olmasını sağlayacak, bu amaçla hazine arazilerinden uygun olanların
ilgili belediyelere tahsisi için gerekli düzenlemeleri yapacağız.
Pratik ve doğal spor alanları oluşturacağız.
Altyapılarda yeterli ve uzman kadroların (antrenör, spor psikologları, masörler,
fizyoterapistler vb.) istihdam edilmesini sağlayacağız.
Spor ekipmanları üzerindeki vergi yükünü azaltacağız
Okul öncesi eğitimden başlayarak beden eğitimi dersinin içeriklerini genişletecek,
uygulamalı hale getirecek, beden eğitimi ve sportif branş öğretmenleri tarafından
verilmesini sağlayacak, amacı dışındaki faaliyetlerde kullanılan ders statüsünden
çıkaracağız.
 Çocukların “takım sporlarına ve bireysel sporlara” yatkınlık, beceri ve yeteneklerinin
tespitine, kayıtlara geçirilmesine ve takibine ilişkin etkili mekanizmaları oluşturacağız.
 Müfredata ‘’Yaşam Boyu Spor ve Sağlık’’ dersi ekleyeceğiz.
 Spor liselerini çok daha aktif ve işlevsel hâle getireceğiz.
 Spor Bilimleri Fakültelerini geliştirecek ve özendireceğiz.
 Spor Bilimleri Fakülteleri Dekanlar Konseyi ile iş birliği içinde kalıcı ve sürdürülebilir
projeler hazırlayacağız.
 Sporcuların spor kariyeri sonrası iş gücü piyasasına yeniden entegre olmalarını
sağlamak için sporculara ‘kariyer’ eğitimi sağlayacağız.
 İlgili bakanlıklarla iş birliği yapılarak tüm bölgelerde Türkiye Olimpik ve Paralimpik
Oyunlar Hazırlık Merkezlerinin açılması ve bölge şartlarına göre ilgili spor dallarının
sayısının artırılarak antrenör ve diğer yardımcı personel desteği de verilerek
spor federasyonları ile zorunlu eğitim ve öğretim kurumlarının da bu tesislerden
yararlanması konusunda düzenlemeler yapacağız.
 Olimpiyatlar için tüm branşlarda stratejik planlamalar yapacak, özel sektörün
sponsorluk şartlarını kolaylaştıracağız.
 Özel sektörün spora ve sporcuya yatırım yapmasını teşvik edeceğiz.
Başarı-ödül sistemini bireysel ve amatör sporların tümüne yayacak ve özendireceğiz.
 Ödül yönetmeliğini sporcu, antrenör, teknik eleman ve bağlı kulüplerin daha etkili ve
özendirici biçimde ödüllendirilmesini sağlayacak şekilde değiştireceğiz.
 Başarılı sporcu gençlerimize burs olanaklarını artıracağız.
 Engelli vatandaşlarımızın hayata ve spora katılımlarına engel olan durumları ortadan
kaldıracak, sportif terapi faaliyetlerini güçlendireceğiz.
 Bakanlığın, Millî Eğitim Bakanlığının ve ilgili federasyonların okul sporlarında eşleşme
ve branş sayılarını artırarak öğrencilerin spora ilgisini artırmak için daha aktif rol
oynamasını sağlayacağız.
 Ortaokul ve liselerde tüm takım sporlarında yerel, bölgesel ve ulusal yarışmacı lig
organizasyonu oluşturacak, yarışmacı liglerin altyapısı veya profesyonel takımlarına
transfer olan sporcular için okullara yetiştirme bedeli ödenmesini sağlayacağız.
 Yerel yönetimlerle iş birliği içinde sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı mahallelerde
ücretsiz spor organizasyonları düzenleyecek ve bu mahallelerdeki gençlerin
profesyonel spor eğitimleri için burslar vereceğiz.
 Spor Bakanlığına bağlı gençlik kamplarının sayısını artıracak ve kampların her şehirde
yaygınlaşması için çalışmalar başlatacağız.
 Sağlıklı yaşamı ve sporu gündelik hayatına dâhil etmiş olumlu gençlik liderleri
yetiştirecek, gençlik liderlerinin gençlerin en fazla faaliyette bulunduğu sosyal
medyada da aktif olmalarını teşvik edeceğiz.
 Yarışmacı liglerin marka değerinin arttırılmasını destekleyecek, spor kulüpleri için spor
finansmanı ve hukuku konusunda eğitimli insan kaynağı yetiştirilmesini sağlayacağız.
Spor sektöründe sürdürülebilir ve yenilikçi sigorta ve finansman modellerini teşvik
edeceğiz.

 Federasyon başkanlık seçimlerine siyasi müdahaleye son verecek, seçimlerin
demokratik bir ortamda gerçekleştirilmesini sağlayacak, federasyonları tam özerk
hale getireceğiz.
 Federasyonlarda siyasi kadrolaşmalara ve nepotik ilişkilere son vereceğiz.
 Spor Federasyonlarının yapısında saha içinden gelen ve millî sporcu sayısını
artıracağız.
 Federasyonların gelir ve giderlerini şeffaf hale getireceğiz.
 Spor yöneticilerinin ve antrenörlerin alanlarındaki gelişmeleri takip etmeleri ve
bu doğrultuda kendilerini yetiştirmeleri için yabancı dil kurslarına katılımlarını
destekleyeceğiz.
 İlgili bakanlıklarla iş birliği içerisinde uluslararası spor organizasyonlarını da
destekleyerek ülkemizi spor turizmi alanında lider ülke konumuna kavuşturacağız.
 E-spor sektörünü güçlendirmek amacıyla teknik altyapı, bu alandaki yatırımlar, eğitim,
antrenör yetiştirme, fuar ve tanıtım, başarılı olmuş olan sporcuların desteklenmesi ve
benzeri alanlarda gerekli düzenleme, destek ve teşvikleri hayata geçireceğiz.
 Mevzuattaki yetersizlik sebebiyle e-spor sektöründe yaşanan sorunları gidermek ve
sektördeki zorbalık, hile ve şikeyi engellemek amacıyla gerekli düzenlemeleri hayata
geçireceğiz.
 E-spor şampiyonalarını Türkiye’de yapacağız.

Uyuşturucuyla Mücadele

Bağımlılıkla Mücadele Yüksek Kurulunun iki ayda bir düzenli olarak toplanarak
uyuşturucu ile mücadele politika ve hedefleri belirlenmesini, uygulama sonuçlarının
etkin bir şekilde izlemesi ve değerlendirmesini sağlayacağız.
 Uyuşturucu ile Mücadele Acil Eylem Planı hazırlayacak, illerde uyuşturucuyla ilgili
sosyal risk haritaları çıkaracağız.
 Uyuşturucu ticaretiyle ilgili kapsamlı bir veri tabanı oluşturacağız.
Ulusal ve uluslararası ölçekte iş birliklerine giderek uyuşturucu üretim, ticareti ve
tüketimine karşı çok boyutlu olarak mücadele edeceğiz.
Uyuşturucu ile Mücadele Başkanlığı bünyesinde kaynak ülke durumunda olan
ülkelerden birkaçını içine alan ‘Bölge Ofisleri’ oluşturacağız.
Ülkemize yönelmiş uyuşturucunun takip edilip engellenmesi amacıyla belirli ülkelerde
uyuşturucuyla mücadele görevlileri bulunduracağız.
 Ülkemize yönelik uyuşturucu kaçakçılığı faaliyetlerinde kaynak ve rota ülkelerle
istihbarat konusunda iş birliğini artıracağız.
 Uyuşturucu baronlarının, organize suç örgütü üyelerinin ülkemizde faaliyet
yürütmelerinin önüne geçeceğiz.
 Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik
Komutanlığının ilgili birimleri ile mevcut bilgi ve istihbarat paylaşımını en üst seviyeye
çıkaracak, denizlerde icra edilecek operasyonların hem sayısı hem de başarı düzeyini
artıracağız.
Sahil Güvenlik Komutanlığını personel araç gereç imkanları bakımından takviye
edeceğiz.
 Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından yürütülen ancak henüz tamamlama aşamasına
getirilemeyen Sahil Gözetleme Radar Sistemi (SGRS) projesini en kısa sürede bitirecek,
deniz sınırlarımızın daha etkin denetim ve gözetimini sağlayacağız.
 Sınırlarımızdaki güvenlik duvarı çalışmalarını tamamlayacak; uydu sistemleri, drone ve
kolluk gücü takviyesi yaparak sınırlarımızı güvenlik altına alacak ve kaçak göçmenlerle
beraber uyuşturucu girişini engelleyeceğiz.
 Kargo yoluyla yapılan uyuşturucu kaçakçılığının yoğun olduğu illerde kargo toplanma
merkezlerine ilave X-RAY cihazı kurulmasını sağlayacağız.
 Hudut kapılarındaki uyuşturucuyla mücadele personeli ve narkotik köpek sayılarını
artıracağız.

 Belediyelerin şehirlerdeki metruk ve yıkılmaya yüz tutmuş binaları ya güvenlik altına
almasını veya yıkmasını temin edeceğiz.
 Güvenlik kapsamında kamera ve mobese sayısını artıracağız.
 Bağımlılık yapan maddelerin hoş gösterilmesi, tavsiyesi, üretimi, bulundurulması,
taşınması, ticareti ve kullanılmasını yasaklayacağız.
 Özendirici medya ve sosyal medya içerikleriyle ulusal ve uluslararası alanda etkin
mücadele edecek, sosyal medya üzerinden pazarlama faaliyetlerini titizlikle takip
edeceğiz.
 Gençleri uyuşturucu çetelerinin elinden kurtarmak için, okul çıkış saatlerinde ve öğle
aralarında okullar ve yakın çevresinde sivil polis ekiplerinin sürekli görev yapmasını
sağlayacağız.
Yerel yönetimler, İŞ-KUR, İstihdam Ofisleri ve Halk Eğitim Merkezleriyle iş birliği içinde
bağımlılık geçmişi olan bireylerin meslek edinmelerini sağlayacağız.
 Özellikle risk altındaki bölgelerde çocuklara, gençlere ve ailelere yönelik ücretsiz
kamusal alanlar oluşturacağız.
 18 yaş altı ve eğitime devam eden gençlere uyuşturucu veya kimyasal uyuşturucu
satıcılarına yönelik cezaları en az 2 katına çıkaracak, bu suçlarda infaz indirimlerinden
yararlanmayı önleyecek hukuki düzenlemeleri yapacağız.
 Bütün kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, sivil toplum örgütleri, eğitim
kurumlarında görev yapan yöneticiler, öğretmenler ve okul aile birliği üyeleriyle iş birliği
içinde ailelerin yoğun, etkin ve sürekli biçimde bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi
çalışmaları yapacağız.
 Uyuşturucu ile mücadelede gönüllü katılımı özendirecek, emekli olmuş güvenlik
personelinin ve mahalle muhtarları ile tedavi edilen bağımlıların gönüllü olarak
mücadeleye katılımlarını teşvik edeceğiz.
 Uyuşturucuyla yüksek önleyici etkisi kanıtlanan ana okullaşma oranını -başta şehirlerin
çeperleri olmak üzere- hızla %100’e çıkaracağız.
 İllerdeki bağımlılık izleme ve rehabilitasyon çalışmalarında tüm vakaların sürecin
sonuna kadar takip edilmesini sağlayacağız.
 İllerde Denetimli Serbestlik Müdürlüklerini ‘tedavi, rehabilitasyon, sosyal uyum ve iş
edindirme’ süreçlerine göre yeniden yapılandıracağız.
 AMATEM ve ÇEMATEM’leri günümüz koşullarına göre yenileyecek, altyapı, araç-gereç,
yatak sayısı ve personel açısından güçlendirecek, sayılarını artıracak ve 81 ilimize
yaygınlaştıracağız.
 AMATEM VE ÇEMATEM’lerde veya cezaevi sürecinde tedavi olan bireyleri tedavi
sonrası sosyal ve ruhsal olarak desteklemeyi sürdürecek, istihdam ve üretimin içinde
yer almaları için mesleki olarak güçlendirecek ve uzun erimli izlemeye devam edeceğiz.
 Ülkemizin 7 bölgesinde birer tane içerisinde tıbbi tedavi, rehabilitasyon, hobi ve meslek
edindirme programlarının olduğu bağımlılıkla mücadele merkezi kuracağız.
Rehabilitasyon aşamasındaki bağımlıların iş edinmesi için “Toplum Yararına Çalışma
Programları”nın %5’ini bu kesime tahsis edeceğiz.
 Alternatif ilaçsız bağımlı tedavi merkezlerini kontrol altına alacak hem bu merkezlere
hem de bu merkezlerde yakınları tedavi edilen bağımlı ailelerine sosyal destek ve ileri
rehabilitasyon olanakları sağlayacağız.
 Madde bağımlılığı alanında çalışacak sosyal hizmet uzmanlarının sayısını artıracak,
sosyal hizmet uzmanlarının bağımlılık sonrası normal yaşantıya dönüşte hem hastaya
hem de bağımlı ailelerine aktif destek olmalarını sağlayacağız.
 Sağlık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Gençlik Bakanlığınca yılda bir defa madde
bağımlılığıyla ilgili saha raporu yayımlanmasını sağlayacağız.

Aile ve Çocuk

Aile Kurumunun Korunması ve Güçlendirilmesi

Aile kurumunu koruma ve kollamayı önceleyeceğiz.
 Sosyal Hizmet Merkezlerinin sayısını, insan kaynağı çeşitliliğini ve kapasitelerini
arttırarak ailenin korunmasına, desteklenmesine ve aile içi sorunların çözümüne
yönelik koruyucu, önleyici ve rehabilite edici hizmetlere ağırlık vereceğiz.
 Evlilik öncesi eğitimler, aile danışmanlığı ve boşanma süreci danışmanlığı gibi
danışmanlık hizmetlerini yaygınlaştıracak, aile danışmanlığı alanındaki akreditasyon
standartlarını yükseltecek, sertifikasyon konusundaki denetimleri artıracağız.
 Ana okullardan başlamak üzere çocuklara yönelik özellikle birey hakları, kişisel gelişim,
aile ve toplumsal değerler ve istismara karşı her yaş yaş seviyesine göre gerekli
eğitimleri müfredata ekleyeceğiz.
 Ebeveynlik eğitimlerini doğum öncesinden başlatarak tüm ebeveyn ve ebeveyn
adayları için zorunlu hale getirecek, Ulusal Ebeveynlik Eğitim Programı başlatarak ve
Toplum Sağlığı Merkezlerini de etkin kullanarak anne ve babaların bilinçlenmesini ve
daha sağlıklı çocuklar yetiştirilmesini sağlayacağız.
 Ebeveynlerin çocuklarının gelişimi ve sağlığı konusunda doğru ve sağlıklı bilgilere
ulaşabilmeleri için dijital kaynaklar ve eğitimler planlayacağız.
Evlilik yardımı ve desteklerini güçlendirerek yaygınlaştıracağız.
Aileye dönüş, koruyucu aile ve evlat edinme proje ve çalışmalarını destekleyerek
yaygınlaştıracağız.

Çocuk Koruma

Çocuk Koruma Kanunu’nu BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni temel alarak yeniden
düzenleyecek, ikincil mevzuatı buna göre gözden geçirecek ve eksiksiz olarak
uygulayacağız.
Çocukların şiddet, cinsel istismar ve sömürüsüne karşı her türlü tedbiri alacağız.
Çocukların Cinsel Suistimal ve Cinsel İstismara Karşı Korunmasına İlişkin Avrupa
Konseyi Sözleşmesi’nin (Lanzorete Sözleşmesi) yükümlülüklerine uyacağız.
 Bağımsız “Çocuk Hakları İzleme Kurulu” kuracağız.
 Her türlü çocuk istismarı suçunun failleri ve bu suçları gizleyenler hakkında en ağır
cezai yaptırımların tavizsiz uygulanmasını sağlayacağız.
 Sokakta yaşamak zorunda bırakılan, çalıştırılan ve dilendirilen tüm çocukları kurumsal
koruma altına alacağız.
 Çocuk işçiliği ile veri temelli ve ilgili paydaşların katılımıyla planlı bir şekilde mücadele
edeceğiz.
 Çocukların erken yaşta ve zorla evlendirilmelerinin önüne geçeceğiz.
 Mağdur çocuklar başta olmak üzere, çocukların kişilik haklarını ihlal ederek, tüm
topluma teşhir eden ve ikincil mağduriyetlerine sebebiyet veren yayınların önlenmesi
amacıyla basınla da iş birliği içerisinde çalışmalar yapacağız.
 Çocukların fuhuş amacıyla sömürülmesi, çocuk ticareti, cinsel amaçlı çocuk turizmi
sonuçlarına ilişkin istatistikler gerçek verilere dayalı oluşturacak, risk faktörlerini
belirleyerek gerekli tedbirleri alacağız.
 Çocukların karşılaşabileceği ihmal ve istismar risklerinin önceden tespit edilmesini,
talep ya da müracaata gerek kalmadan, yerinde ve zamanında müdahalelerle
kaynağında çözülmesini sağlayacak altyapıyı oluşturacağız. Bu çerçevede çocuk
istismarına ilişkin bildirim yükümlülüğünü yaygınlaştıracağız.
 Çocuklara özgü acil yardım hattı kuracağız.
20. Çocuk İzlem Merkezlerini yaygınlaştıracak ve etkinleştireceğiz.

Çocuk Suçluluğu

Suça sürüklenen ve suç mağduru çocuklara yönelik -yaşına, cinsiyetine, mağduriyet
veya suça sürüklenme türüne göre- bireyselleştirilmiş rehabilitasyon programları
oluşturacak ve bu alanda hizmet veren kuruluşların ihtisaslaşmasını sağlayacağız.
Adli olaylara karışan çocuklara sosyal hizmet uzmanı, psikolog ve hukukçulardan
oluşan bir ekip tarafından destek sağlayacağız.
Suça itilen çocukların eğitilerek topluma yeniden kazandırmaya öncelik vereceğiz.
 Çocuk Mahkemelerinde görev yapan hâkimlerin bu konuda özel eğitim almış yargı
mensuplarından seçilmesini sağlayacağız.
 Yargıtayda çocuklarla ilgili davaları inceleyecek ayrı bir daire kuracağız.
 Emniyet Teşkilatı bünyesindeki Çocuk Şubelerinde kadrolu psikologlar istihdam
edeceğiz.
 EGM Siber Suçlarla Mücadele Dairesinde çocuklara yönelik siber saldırılara karşı
önleyici bir birim oluşturacağız.
Çocuk Gelişimi ve Sağlığı
 Çocuk ihtisas hastanelerini ve hastanelerin çocuk polikliniklerini yaygınlaştıracağız.
 0-36 ay çocuklarımıza mama, gıda ve bez desteği sağlayacağız.
Bebeklerin en az bir yıl boyunca anne sütüyle beslenmelerini teşvik edeceğiz.
 Tüm çocuklarımıza kreş imkânı, okul çocuklarımıza kaliteli eğitim ve eğitimleri
süresince “Okulda Yemek Projesi”yle devlet okullarında ücretsiz sabah kahvaltısı ve
öğle yemeği sağlayacağız.
 Engelli çocuklara, üç yaşından büyük çocuklara ve erkek çocuklara Uzman Koruyucu
Ailelik modelini hayata geçireceğiz.
 Kardeşler için koruyucu bakım modeli hayata geçirecek ve kardeşlerin ayrılmasını
önleyeceğiz.
 Çocuklara yönelik hizmet veren kurumlarda bakım veren personelin niteliği ve
niceliğini iyileştirecek, verilen hizmetlerin değerlendirilme ve denetlemesini yapacak
süpervizyon sistemi kuracak ve bağımsız denetçiler tarafından denetlenmesini
sağlayacağız.
 18 yaşına geldiğinde yetiştirme yurdundan ayrılmak zorunda kalan kimsesiz çocuklara
kamuda istihdam imkânı sağlayacağız.

Kadın

Kadına Yönelik Toplumsal Roller ve Kadın Üzerinde Yaratılan Algı

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığını “Kadın, Aile ve Çocuk Bakanlığı” şeklinde yeniden
yapılandıracağız. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğünü yeniden yapılandırarak
uygulayıcı birim olarak güçlendireceğiz
 Kanunlar ve ikincil mevzuatta eşitlikçi dil kullanacağız.
 Yazılı ve görsel basında cinsiyetçi söylemlerin önüne geçmek ve konuşma dilinde
cinsiyetçi söylemleri ortadan kaldırmak için gerekli mevzuat değişikliğine gideceğiz.
Basın/medya yayın organları ve bunlar tarafından üretilen içerikleri gözden geçirecek
ve cinsiyetçi söylemlerin önüne geçecek düzenlemeler yapacağız.
Aileden, okuldan, sosyal çevreden ve sosyal medyadan cinsiyetler üzerinden biçilen
rollere, ev hayatındaki görev ayrımlarına, “erkek gibi, kız gibi, adam gibi” kalıplarıyla
insan psikolojisine direkt olarak müdahale eden toplumsal dilin ve yargıların
önlenmesine dair uzman pedagogların öncülüğünde hazırlanan nitelikli ve kaliteli bir
programı zorunlu eğitim kapsamında müfredata alacağız.
Kadınların yaşam biçimlerine ve kıyafet seçimlerine karşı olan tutumu değiştirmek
adına medyada bunu normalleştireceğiz ve bunlara müdahale edilmesinin önüne
geçilmesi adına yasal tedbirleri alacağız.
Gündüz kadın kuşağı programlarını denetleyecek, uygun olmayanları yayından
kaldıracağız.
İl genelinde muhtarlıklar üzerinden ailelere toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimleri ve
bilgilendirici seminerlerin bu alanda uzmanlaşmış kişiler tarafından verilmesini
sağlayacağız.
Okul öncesi eğitim müfredatı dahil olmak üzere eğitimin her alan ve aşamasında
toplumsal cinsiyet temelli ön yargıların, gelenek ve göreneklerin ayrımcılığa sebep
olduğu gerçeğinden hareketle bu konuda eğitimler vereceğiz.
Evlilik öncesi toplumsal cinsiyet eşitliği kursları açarak çiftlere bakanlık bütçesinden
“mutlu aile” maddi desteği sağlayacağız. Kursa katılım sağlayan çiftlere sertifika
vereceğiz. Toplumsal cinsiyet eğitiminin önemi ile ilgili kamu spotları yayınlayarak
eğitime katılımın artmasını sağlayacağız.

Kadınlara cinsiyet eşitliğini temel alan, kendi hak ve hürriyetlerini öğrenme ve diretme
bilinci sağlayan ve bu hakların salt erkeklere ait olmadığına yönelik bilinçlendirici kadın
seminerleri düzenleyeceğiz.
 Kadınlara yönelik yerel düzeyde sağlık ve kişisel bakımla ilgili farkındalık çalışmaları
yapacağız. Köylerde diş fırçası ve macunu kullanımı, gebelik eğitimi, meme taraması
gibi eğitim ve testleri ücretsiz olarak yapacağız.
 Yaşam alanlarını şiddet dili ve görsellerinden arındıracağız.

Eğitime Erişim

Eğitim müfredatına ilkokul birinci sınıftan itibaren insan hakları, kadın-erkek eşitliği,
aile yaşamı ve aile içerisindeki rollere ilişkin dersleri koyacağız.
 Kırk yaş altında kadınlarda okuryazarlık oranını beş yıl içinde yüzde 100’e çıkaracağız.
Kadınların eğitimine önem vererek etkin bir yaygın eğitim programı uygulayacağız. Bu
çerçevede Halk Eğitim Merkezlerini daha etkin kullanacağız.
 Kız çocuklarının okullaşma oranlarını artıracak politikalar uygulayacak, eğitimlerinin
önündeki engelleri kaldıracağız. Özellikle kırsal kesimde ailelerin bu konuda
bilinçlendirilmesine yönelik çalışmalar yapacağız.
 Çocukların okullaşma oranını artırabilmek için yörenin eğitimli kanaat önderleri
ile düzenli olarak bir araya gelmelerine yönelik farkındalık artırma faaliyetleri
düzenleyeceğiz.
 Mesleki eğitim ve hayat boyu öğrenme politikalarına öncelik vereceğiz. Sektörlerin
ihtiyaçlarına öncelik veren, kadınların istihdam edilebilirliğini önceleyen ve destekleyen
esnek, modüler hayat boyu öğrenme programları oluşturacağız. Bu programlarda
kişilerin becerilerini objektif olarak kredilendiren çağdaş değerlendirme sistemlerinden
yararlanacağız.
 Kadınların eğitime erişimlerini sağlamak adına ulusal ve yerel düzeyde eğitim
programları uygulayacağız. Bu kapsamda Halk Eğitim Merkezlerini daha etkin kullanıp
belediyeleri eğitim sürecine en önemli destek birimlerine dönüştüreceğiz.
 Okul öncesi eğitim müfredatı dahil olmak üzere eğitimin her alan ve aşamasında
toplumsal cinsiyet temelli ön yargıların, gelenek ve göreneklerin ayrımcılığa sebep
olduğu gerçeğinden hareketle bu konuda eğitimler vereceğiz. Müfredata drama
dersleri koyarak bu dersler üzerinden cinsiyet eşitliği temalı rol modeller oluşturup bu
modelleri takip edeceğiz.
Kız çocuklarının 12 yıllık kesintisiz temel eğitimlerini tamamlamadan okullarını terk
etmeleri doğrultusunda idari ve para cezasına yönelik yaptırımlar uygulayacağız.
Özellikle kırsal bölgelerde eğitime erişimi desteklemek için köy okullarını yeniden açıp
taşımalı eğitim sistemine son vereceğiz. Köy okullarını açarak kırsaldaki kadınların
eğitime ulaşma zorluğunu gidereceğiz.
 2012 tarihli 6360 sayılı Bütünşehir Yasası’nın tekrar düzenleyerek tüzel kişiliği sona
eren köylere ve belde belediyelerine eski tüzel kişiliklerinin geri kazandırılması
sağlayacağız. Ardından bu yerlerde yapılacak olan kapsamlı bir eğitim ihtiyaç analizi
araştırması sonucuna göre -başta kadınlara olmak üzere- yöre yaşayanları için yerel
yönetimlerin öncülüğünde eğitim ihtiyaçlarına göre kursların açılması sağlayacağız.
 Yerel düzeyde yaygın eğitim kurslarına devam eden kadınların eğitime katılımlarını
artırabilmek amacıyla kurs ve uygulama saatleri içerisinde çocukları için nitelikli bakım
hizmetlerini ücretsiz sunacağız.
 Genç kadınlara üniversitelerinde ve yurtlarında hijyen ürünleri desteği sağlayacağız.
 Her üniversitede toplumsal cinsiyet üzerine çalışmış akademisyenler tarafından
zorunlu toplumsal cinsiyet eşitliği dersi verilmesini sağlayacağız.
 Üniversitelerde ve üniversiteye bağlı fakültelerde öğrenci, akademisyen, personel
ve diğer bileşenlerin de içinde yer alabileceği fakültede ve üniversitede toplumsal
cinsiyet eşitliğini sağlamak adına Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Birimleri kurulmasını
sağlayacağız.
 Üniversiteli kadınların ulaşımlarını güvenli ve rahat sağlamaları için kampüs-yurtşehir
merkezi arası ring/semt servislerinin tüm üniversitelerde teminini sağlayacağız.

Ekonomik Özgürlük

Cinsiyet eşitliğine duyarlı aktif iş gücü politikaları, uyumlu eğitim sistemi ve teşvik
mekanizmalarıyla kadınlara yeni, nitelikli ve kayıtlı iş imkanları oluşturacağız.
 Uluslararası standartlara uygun olarak çalışma hayatı ve özel hayat dengesinin
kurulmasını sağlayacak tedbirleri alacağız.
Cinsiyete dayalı ücret farkını ortadan kaldırmak için, “eşit işe eşit ücret” hakkını
anayasal ve yasal düzeyde güvence altına alacağız.
 Kamu-özel sektör iş birliğinde toplumda mesleklerin cinsiyeti olmadığına ilişkin
çalışmalar yaparak, zanaat eğitimi veren kurumları çoğaltarak gerekirse rol modeller
üzerinden kadınların çalışmayacağının düşünüldüğü meslek alanlarında topluma
kadının her alanda var olabileceğine ilişkin farkındalık faaliyetleri vereceğiz.
 İş gücüne katılım oranını artırabilmek için çalışma saat ve prim ödemelerine yönelik
güvenceli esnek iş gücü piyasası düzenlemeleri yapacağız. Kadınlarda iş gücüne
katılım oranını yüzde 32›den yüzde 50›ye çıkaracağız. Kamuda kadın yöneticilerin
oranını yüzde 50’ye çıkaracağız.

 Çalışan kadınların iş hayatından uzaklaşmamaları için, işe başladıklarında çocuklar
için kreş desteği vereceğiz. Bu destekleri bireysel ve hane halkı gelir düzeyine göre
kademeli olarak sağlayacağız.
 Kadınların iş gücüne katılımının artırmak için “bakım hizmetleri” için ayrılan sosyal
yardım kaynaklarını artırıp çeşitlendireceğiz.
 Yaşlı ve engelli bakımı hizmetlerinin etkinliğini artıracak, nitelikli, güvenli ve
yakın mesafede kreş, tam gün ya da okul sonrası eğitmenli aktivite merkezlerini
yaygınlaştırarak kadınların iş gücüne katılımını artıracağız.
 İl genelinde nöbetçi kreşler açarak vardiyalı çalışan kadınlara destek olacağız.
 Anne adayı kadınların anne ve bebek sağlığına zarar verecek işlerde çalıştırılmaması
konusunda yasal tedbirler alacağız.
 Çalışma hayatında kadın istihdamında evlilik ve hamilelik nedeniyle kadına yönelik
ayrımcılık ve olumsuzlukların giderilmesi için yasal tedbirler alacağız.
 Kadınların doğum sonrasında iş hayatına yarı zamanlı veya uzaktan katılmaları için
güvenceli, esnek istihdam modelleri geliştireceğiz.
Doğum iznine ayrılmış ve kanuni süre içerisinde işine dönememiş veya işinden
ayrılmak zorunda kalmış kadınların ilerleyen dönemlerde yeniden iş hayatına dönmek
istemeleri halinde onları yeniden istihdam etmek isteyen kurum ve kuruluşlara yönelik
teşvikler vereceğiz.
 Doğumdan sonra ilk defa sigortalı olan kadınların doğum yaptıkları tarih itibarıyla
SGK primi borçlanmalarına imkân sağlayacağız. Bu konudaki mağduriyetleri ortadan
kaldıracağız.
 İşe alımlarda cinsiyetçi soruları kaldıracağız.
 Kadın istihdamını destekleyecek meslek edindirme, dijital ve teknik beceri eğitimlerini
çeşitlendirecek ve yaygınlaştıracağız.
 İŞKUR’un ve Özel İstihdam Bürolarının danışmanlık hizmetlerini kadınların kolayca
erişebileceği bir hale getirecek, bu kurumların işe yerleştirme kapasitelerini
güçlendireceğiz.
 Kadınların bireysel ve toplumsal yaşamlarını iyileştirmelerine destek olma,
yeteneklerini geliştirebilme, yetkinlik kazanacağı platformlar yaratma ve kadınların
ekonomik sürece katılımlarını artırma amacıyla sosyal ve ekonomik boyutları içeren
Kadının Güçlendirilmesi Eylem Planı’nı hayata geçireceğiz.
 Okuma yazma bilen, basit matematik işlemlerini yapabilen ev kadınlarına mesleki
eğitim merkezlerine kaydolma imkânı sağlayarak evde edindikleri tecrübeleri mesleğe
dönüştürebilmelerine fırsat tanıyacağız.
 Yerel düzeyde iş gücü ihtiyacı verisi doğrultusunda iş garantili meslek kursları
açacağız.
 Kadınların sosyoekonomik alanda güçlenmesini sağlayıp, maruz bırakıldıkları cam
tavan engellerini kaldırıp, iş hayatına atılacak kadınları pozitif ayrım yaparak teşvik
edeceğiz.
 Çocuk esirgeme kurumlarının mevcut şartlarını iyileştirecek ve 18 yaşını doldurduktan
sonra özellikle kız çocukları için iş ve barınma imkânlarını devlet tarafından
sağlayacağız.
Kadını istihdamda tutacak esnek ve hibrit çalışma modellerini sosyal güvenlik sistemi
ile uyumlu, adil ve güvenceli bir sistemle düzenleyerek kadınların çalışma şartları,
ücret, izin, tazminat ve iş güvenliği gibi konularda güvende olmalarını sağlayacağız.
 Mevzuat boşluklarını giderecek etkili denetimlerle kayıt dışı istihdamdaki kadın oranını
düşüreceğiz.
 Çalışma hayatında kadınların karşılaştıkları mobingle (sözel, fiziksel ve psikolojik taciz)
etkili biçimde mücadele edecek, kadını koruyacağız.
 Kadınların yönetici pozisyonlarda daha fazla temsil edilmeleri ve özellikle yönetim
kurullarında daha fazla yer almaları için zorunlu kadın taban kotası uygulaması
başlatacağız.
 Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan kadınlar için yeni düzenlemeler yaparak
kadınların çalışma ile yaşama koşullarını iyileştireceğiz.
 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nde kamu ve özel sektörde çalışan kadınların idari izinli
sayılmasını sağlayacağız.
 Kadın girişimciliğini teşvik edeceğiz. Yeni faaliyete başlayacak olan kadın girişimciler
için 3 yıl süre ile gelir vergisi oranında “3 puan” indirim uygulayacağız.
 Kamu alımlarını kadın girişimcilerini desteklemede etkili biçimde kullanacağız.
 Merkezî yönetim ve yerel yönetimlerin ihalelerinde kadın kooperatiflerine ve kadın
girişimcilere pozitif ayrımcılık şartı getireceğiz.
 Girişimcilikle ilgili sağlanacak destekleri ve teşvikleri kadınların lehine olacak şekilde
güçlendirerek ve farklılaştırarak kadın girişimciliğinin önünü açacağız.
 Kadın girişimcilerin yerel ürünleri işleyebilmesi ve çeşitlendirebilmesi için çok yönlü
eğitimler almasını sağlayacağız. Başta kadın girişimciler olmak üzere toplumun
genelini sosyal, kültürel, ekonomik alanlarda destekleyeceğiz.
 Yerele özgü ürünlerin pazarlandığı, kadınların kesintisiz çalışabileceği üretim alanları,
mağazalar, işletmeler ve dijital pazarlama kanalları kuracağız.

 Uluslararası Çalışma Örgütünün 193 sayılı Kooperatiflerin Teşvikine İlişkin Tavsiye
Kararı’nı dikkate alarak, kooperatif tipinden bağımsız olarak tüm kooperatiflerde
kadının güçlenmesine yönelik yasal düzenleme yapacağız.
 Mikrokredi, fonlar, melek yatırımcı ve uygun koşullu diğer finansal kaynaklara erişim
konusunda kadınlara rehberlik hizmeti vereceğiz.
 Kırsalda yaşayan kadınları üretime yönlendirerek iş gücüne katılımlarını artırmak
için yörede tespit edilen ihtiyaçlara göre beceri kursları açıp yöresel ürünlerin
pazarlanabilmesi için uygun satış alanları planlayacağız.
 Kadınların hem geçimlik hem de verimlilik ve yenilikçiliğe dayalı tarımda yer almaları
için teşvikler vereceğiz.
 İlham veren başarılı kadınları ön plana çıkaracağız.
 Tarımda sigortasız çalışan 18-40 yaş grubu kadınların sosyal güvenlik kapsamına
alınmasını sağlayacak, sigorta primlerini ilk 5 yıl bütçeden karşılayacağız.
 Mevsimlik tarım işçisi kadınlar ile ev eksenli çalışan kadınların her türlü sosyal
güvenceden faydalanmalarını sağlayacağız.
 Ev kadınlarına prim ödemek şartıyla/uygun şartlarda emeklilik hakkı tanıyacağız.
 Kadınların başta çalışma hayatında olmak üzere ihtiyaç duyacakları alanlarda
mevzuat okuryazarlığını artıracağız.
Birkaç ilde kadınlara yönelik pilot uygulamalar yaparak olumlu sonuç alınması halinde
bu çalışmaların yaygınlaştıracağız.

Kadına Yönelik Şiddet

Şiddet mağduru kadınların hukuki süreçlerde mahremiyetlerini koruyacak, tekrar
mağdur edilmelerini önleyeceğiz.
 Erken yaşta yapılan ve zorla dayatılan evlilikleri önleyeceğiz.
 Kadınların yaşam tarzı teminatımız altındadır. Kadına yönelik her türlü şiddet ve
baskıyı engelleyeceğiz. Kadın Cinayetlerinde “İyi Hal İndirimi Uygulamasını” derhâl
kaldıracağız. Şiddet uygulayan erkeğin oluşturulacak “Terapi Evleri”nde tedavi
görmesine yönelik uygulamayı hayata geçireceğiz.
 Kadınların ve kız çocuklarının yasalarla güvence altına alınmış haklarını aile içinde de
koruyacak, ailede sorumlulukların her iki cins tarafından paylaşımını destekleyecek
zihniyet dönüşümünü sağlayacak çalışmaları yürüteceğiz.
 Kadın Veri ve Bilgi Sistemi’ni hayata geçirecek, bölge ve demografik yapıyı da dikkate
alan ‘’risk haritaları’’ hazırlayacağız.
 Kadına Yönelik Şiddetle Toplumsal Mücadele Seferberliği başlatacak, şiddetin her
türüyle ilgili “Önleme, Koruma, Kovuşturma ve Destek Politikaları” başlıklarında etkin
çözümler uygulayacağız.
 Kadın ve çocuğa yönelik şiddet başta olmak üzere kuralsız, sorumsuz ve yoğun biçimde
şiddet görüntülerine dayalı ve şiddeti meşrulaştıran ve normalleştiren televizyon
yayıncılık anlayışını ortadan kaldırmak için her türlü yasal ve idari önlemi alacağız.
 Kadına yönelik şiddetle etkin şekilde mücadele edecek, şiddetin önlenmesi adına
uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat hükümlerini etkili şekilde uygulayacağız.
Kadınların yaşam hakkını koruyan İstanbul Sözleşmesi’nin derhal imzalanarak
uygulamaya geçmesini sağlayacağız.
 Cinsiyet temelli suçlar hakkında Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Yok Edilmesi
Sözleşmesi (CEDAW) ve İstanbul Sözleşmesi hükümleri kapsamında Türk Ceza
Kanunu ve ilgili kanunlarda her türlü düzenlemeleri yapacağız. Bu düzenlemelerin
etkin bir şekilde uygulanıp uygulanmadığı denetleyeceğiz. Ayrıca konu hakkında yargı
mensuplarına farkındalık eğitimleri vereceğiz.
 Kadına yönelik şiddeti önlemek için cezaların caydırıcı olmasını sağlayacak, cezaların
seçenek yaptırımlara çevrilmesini engelleyecek, kadına şiddet fiillerine uygulanan
indirim nedenlerini yeniden düzenleyecek ve bu fiiller için verilen ceza hükümlerinin
derhal infazını sağlayacağız.
 Barolarda Kadın Hakları Merkezi kurulmasını teşvik edeceğiz.
 Şiddet vakalarının tespiti ve bildiriminde hastaneler, aile hekimlikleri, okullar, barolar,
sosyal hizmet merkezleri ve kolluk güçlerinin iletişim ve iş birliği içinde çalışmasını
sağlayacak sistemi kuracağız.
 Kadın hukuk danışma birimleri, şiddet önleme ve izleme merkezleri, sığınma evleri,
cinsel şiddet kriz merkezleri ve 7/24 çalışan, hizmet kapasitesi artırılmış, kullanıcı
dostu, çok dilli, daha hızlı ve etkin bir “alo şiddet hattı” uygulamasıyla kadına yönelik
şiddete karşı kurumsal bir mücadele ağı oluşturacağız.
 Kadına yönelik şiddetin toplum içinde azaltılması politikası çerçevesinde geleneksel ve
sosyal medyada başta kadınlara ve çocuklara yönelik her türlü şiddeti normalleştiren
ve meşrulaştıran yayın organlarının tespitini yaparak bu yayın organlarına idari ve
cezai yaptırımlar uygulayacağız.
 Kadına yönelik şiddet davalarına bakan özel yetkili mahkemeler ve Yargıtayda ayrı bir
ceza dairesi kuracağız.

 Valilik, kaymakamlık ve belediyeler nezdinde ‘’Kadın Hukuk Danışma Birimleri’’
kuracağız. Bu birimlerin ilgili kurumlarla iş birliği için gerekli mekanizmaları
oluşturacağız.
 Tüm savcı, hâkim ve adli kurumlarda çalışanların, kadına yönelik şiddet konusunda
özel eğitim almasını, her polis karakolunda en az biri kadın olacak şekilde ev içi şiddet
konusunda eğitim almış ekipler bulunmasını sağlayacağız.
 Şiddet mağduru kadınlara yönelik, yasal hakları konusunda bilgilendirme faaliyetleri
düzenleyeceğiz. Kadın sığınma evlerinin sayısı artırarak denetimleri güçlendireceğiz.
Mağdurların her yaştan çocukları ile birlikte misafir edilmelerini sağlayacağız.
 Yerel düzeyde faaliyet gösteren Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüklerinin
kadına yönelik şiddet ve şiddet mağdurlarına ilişkin bilgi ve farkındalık düzeyini
geliştireceğiz.
 Yerel düzeyde sığınma ve sevgi evlerinden çıkan kadınlar için destek programları
hazırlayacağız.
 Kadınların ve çocukların şiddete uğradıklarında bilgi ve hukuki destek alabilecekleri 81
yerel düzeyde “Şiddet Kriz Merkezleri” kuracağız. Bu merkezlerde eğitimli, tecrübeli,
toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı kadın uzmanların istihdamını sağlayacağız.
 Şiddet uygulayan erkeğin tedavi ve rehabilitasyon alabilmesi için yerel düzeyde terapi
evleri açacağız.
 81 il düzeyinde şiddet önleme merkezlerinin yanı sıra fail izleme merkezleri kuracağız.
Böylece şiddet failinin rehabilitasyonunu sağlayabileceğiz.
 Şiddeti daha yaşanmadan önlemek adına gereken tedbirleri alabilmek için önleyici
kolluğu güçlendirerek -bu suçlar için önleyici ve ıslah edici özel tedbirler almak üzeresuçların
önlenmesine dair yasal mevzuatı yeniden düzenleyeceğiz.
 Çalışma hayatındaki şiddet ve taciz olaylarına karşı başta kadınlar olmak üzere
dezavantajlı tüm kesimleri korumak amacıyla yasal mevzuat hükümleri Uluslararası
Çalışma Örgütünün 190 sayılı Şiddet ve Taciz Sözleşmesi doğrultusunda yeniden
düzenleyeceğiz.
 Şeffaflık ve bilgiye erişim ilkesi gereği kadına yönelik şiddet konusunda gerçek ve
güncel bir veri tabanı oluşturacağız. Toplanan tüm verilerin şiddet mağduru kadınların
güvenlik ve gizliliği gözeterek kamuya açık olmasını sağlayacağız.
 Her aileye bir sosyal hizmet uzmanı görevlendirerek mahalle bazlı takip sistemiyle
kadın mağduriyetinin, yoksunluk ve şiddet vakalarının yaşamadan önce tespitinin
sağlanması için bir yazılım geliştireceğiz.
 Şiddet mağdurlarını bürokrasiye takılmadan, hızla koruyucu tedbirlere ulaştıracak
“tek kapı sistemi”ni hayata geçireceğiz.
Şiddet vakalarının Aile Sağlık Merkezlerince de tespiti ve bildiriminin yapılmasını
sağlamak için gerekli altyapıyı kurarak polis ve aile hekimleri arasında bir iletişim
kanalı oluşturacağız.
Kadın Danışma Merkezleri, sığınma evleri, cinsel şiddet kriz merkezi ve etkin bir “alo
şiddet hattı” ile kadına yönelik şiddete karşı kurumsal bir mücadele altyapı ağı
oluşturacağız.
Kadınların erişimlerinin daha kolay olduğu sağlık ocaklarına psikologlar ve sosyal
hizmet uzmanı atanmasını, bu uzmanların kadınlara psikolojik destek vermesini ve
gerekli görülen durumlarda kolluk kuvvetlerine bilgi verilmesini sağlayacağız.
Şiddet mağduru, boşanmış, yoksul kadınlara taşınma ve ev kurma desteği vererek
çalışmayan kadınlara iş bulmalarını sağlayacak mesleki eğitim imkânı sağlayacağız.
 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’da
gerekli düzenlemeleri yapıp bu kanunun etkin bir şekilde uygulanmasını sağlayacağız.
 Şiddete maruz kalan kadın ve çocukların ilk başvurdukları idari birimlerde şiddet
alanında başvuru alma ve yönlendirme konusunda eğitimli, tecrübeli, toplumsal
cinsiyet eşitliğine duyarlı ve tercihen kadın personelin istihdamını sağlayacağız.
 Boşanma protokollerinin hazırlanmasında devlet tarafından kadın ve erkeğin
eşit sorumluluklarının sağlanması için ara bulucu atanarak sorumlulukların ortak
paylaşılmasını sağlayacağız.
 Yerel düzeyde eşi tarafından terk edilen kadınlar tespit edilerek boşanma süreçlerini
hızlandıracağız.
 Bölgesel düzeyde aşiret, feodal yapı ve töre üçgenine birçok sorunları önleyeceğiz.
Namus merkezli töre suçlarını engelleyeceğiz.
 Bölgesel düzeyde kamu ve özel sektör iş birliğinde aile yapısına ilişkin her türlü konuyu
derinlemesine ele alan kapsamlı projeler ve araştırmalar yapacağız.
 Türk Ceza Kanunu’na “Töre Cinayetlerine” ilişkin bir hüküm koyacağız. Töre ya da
namus cinayetindeki “ağır tahrik” unsurunu kaldırarak nitelikli adam öldürme suçu
sayılması konusunda çalışacağız.
 Kadın intiharlarının, töre ve namus cinayetlerinin sık görüldüğü yörelerde kadınlara
ve ailelerine yönelik önleyici ve eğitici çalışmalar yapacağız. Yerel yönetimlerin kadın
sorunlarına ilişkin çalışmalarını teşvik edeceğiz.

Cinsel yönelime dayalı ayrımcılığın önüne geçmek adına herkesin eşit olduğu ilkesini
benimseyeceğiz ve cinsel yönelimden dolayı uygulanan şiddete yönelik hukuki
tedbirleri artırıp güçlendireceğiz.
Eğitimde erken yaşlardan itibaren şiddete meyilli bireylerin tespiti ve gerekli hallerde
rehabilite edilmeleri ile ilgili okul rehberlik servisleri ve aile hekimliğinin iş birliği
sağlayacağız.

Karar Alma Mekanizmalarına Aktif Katılım

Cinsiyet eşitliğini esas alarak parlamento, yerel yönetimler, siyasi partiler ve kamu
kurumlarında kadınların karar ve yönetim süreçlerine katılımını destekleyecek, kadın
temsilini artıracak, kadın haklarının korunmasını öncelikli tutan bir politika izleyeceğiz.
 Kadınların aktif siyasete katılımlarını artırmak için siyasi partilerin bünyesinde kadın
taban kotası koyacağız.
 Milletvekili seçimlerinde kadın adaylara yönelik tanıtım ve aday desteği paketi
vereceğiz.
 Yerel düzeyde politika yapım süreçlerine kadın katılımını teşvik edip kadın örgütler,
kadın karar alıcılar ve kadın uzmanlardan görüşler alarak uygulama ve izleme
süreçlerinde de katılımcı olmalarını sağlayacağız.
 Siyasi partiler ve sivil toplum kuruluşlarında kadınların eşit temsil ve üst düzey
yöneticilik pozisyonlarında daha fazla yer almalarını sağlayacağız.
 Yerel yönetimler aracılığı ile kırsal alanlarda sosyal ve kültürel yaşamı destekleyen
yapılanmalar kurarak kadınların sosyal ve kültürel faaliyetlere dahil edilmesi için yeni
faaliyet alanları planlayacağız.

Kadın Odaklı Kamu Hizmetleri

Kadınların yalnızca beden sağlığı ile alakalı değil ruh sağlığını da önceleyen sağlık
politikaları geliştireceğiz.
Hastanelerde travma üzerine uzmanlaşmış psikolog/psikiyatr sayısını arttıracağız.
Anne-bebek sağlığı izlemelerini daha güvenli ve yaygın hale getirerek ileri seviyeye
taşıyacak, gebe ve çocuk sağlığı konusunda ileri tetkik ve tedavi uygulanabilecek
bölgeselleşmiş perinatal merkezler kuracağız.
Genç kızlarımızı ve kadınlarımızı rahim ağzı kanseri ve genital siğillerden korumak için
HPV aşısını Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen aşı takviminin içerisine alarak geri
ödeme sistemine dahil edeceğiz.
 Koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında kadınların doğum öncesinden başlayıp
yaşamlarının sonuna kadar sağlık izlemlerinin düzenli bir şekilde yapılmasını
sağlayacak düzenlemeler yapacağız.
Sağlık merkezlerinde kadın sağlığı, üreme sağlığı, aile planlaması, kadın hastalıkları
konularında düzenli aralıklarla eğitimler vereceğiz.
 Temel ihtiyaç olan kadın hijyen ürünleri üzerindeki vergi yükünü azaltacağız.
 Kırsal kesimdeki kadınların sorunları (istihdam, eğitim, barınma vs) için bakanlık
nezdinde ayrı bir birim kuracağız.
 Kentsel nitelikli hizmetlerin sunumunda kadınların güvenlik kaygılarına yer vereceğiz.
Bu anlamda yerel düzeyde bir saha çalışması yaparak kadınların güvensiz hissettiği
hizmet alanlarını belirleyeceğiz.
Yerel düzeyde kadınlara yönelik psikolojik rehberlik ve danışmanlık hizmetlerinin
ücretsiz olarak yerel yönetim birimleri öncülüğünde düzenli şekilde verilmesini
sağlayacağız.
Emniyet güçleri tarafından yerel düzeyde güvenlik önlemlerini artırarak, kadınların
yaşadığı güvenlik sorununu giderip kadınların sosyal hayata katılımlarını
destekleyeceğiz.
 Akıllı sokak aydınlatmaları, sabit ve hareketli kameralar gibi kadınların güvenliğine
yönelik kamu hizmetlerini artıracağız.

Gençlik

Genç ve Çevik Kurumlar

Gençlik ve Spor Bakanlığı’nı ayıracağız. Gençlik Bakanlığı’nı, evrensel gençlik haklarını
temel alan bir bakanlık olarak düzenleyeceğiz
 Gençlik Bakanlığı bünyesinde gençlerin eğitim, çalışma, gelir, medeni durumları ve
diğer bilgileri içerecek bir veri tabanı kuracak, veriye dayalı gençlik politikası tasarımına
geçeceğiz.
 Ulusal Gençlik Stratejisi’ni hazırlayacağız.
Her beş yılda bir beş yıllık vizyonla hazırlanacak ve uygulamaya alınacak Ulusal Gençlik
Kalkınma Planı’nı gençlerin yoğun katılımıyla hazırlayacağız.
İstanbul’da bir Birleşmiş Milletler Gençlik Merkezi kurulmasına yönelik çalışmalar
yapacağız.

Beceri Geliştirme ve İstihdam

Yerel yönetimler bünyesinde her kentte şirketlerin ve 15-24 yaş arası tüm gençlerin
üye olabileceği, gençleri iş ve staj imkanlarıyla buluşturacak bir Kent Kariyer Merkezi
kurulmasını destekleyeceğiz.
Yerel yönetimler bünyesinde gençlere yönelik yetenek yönetimi ve kariyer koçluğu
hizmeti sunacak Genç Yetenek Yönetim Merkezlerinin açılmasını destekleyeceğiz.
Kamuda staj yapan gençlerin staj dönemlerinde maksimum beceri ve yetkinlik
kazanmaları için Stajyer Yetenek Yönetim Birimleri oluşturacağız.
15-25 yaş gençler için üniversite yönelimi/fırsatı olmayan gençler için üniversitelerle
iş birliği içerisinde sürekli ve iş başında eğitimi destekleyen Meslek Akademileri
oluşturacağız.
Gençlerin meslek seçiminde nitelikli iş ve beceri odaklı bir yaklaşım benimseyerek
mesleki eğitim konusunda gençlere destek sağlayarak meslek liselerinin nitelikli hale
gelmesini sağlayacağız. Bu liselerden mezun olan gençlere devlet desteği vererek iş
kurmaları ve mesleklerini sürdürmelerini teşvik edeceğiz.
 Gençlere yönelik kısa eğitim, staj, sertifika, uzaktan eğitim ve ücretsiz dijital geliştirme
atölyesi gibi programları geliştirecek ve destekleyeceğiz.
 Teknoloji geçmişi olmayan işsiz gençleri girişimciliğe, yazılım sektörüne, müşteri
tecrübesi uzmanlığı gibi meslek gruplarına yönlendirerek genç işsizliği ve eksikistihdam
sorununu çözmek için yeni imkanlar oluşturacağız.
 İstihdamda ve eğitimde yer almayan gençler başta olmak üzere yeni bir kariyer
alanına yönelmek veya becerilerini geliştirmek isteyen gençleri eğitecek ve eğitim
sonunda iş yönlendirmesi/eşleştirmesi yapacak “Garantili Yetenek Programları”
başlatacağız.
 Gençlerin çalışma hayatı ile erken yaşta tanışmasını sağlayacak iş modelleri
geliştireceğiz.
 İstihdamı artırmak için sağlayacağımız hibe, vergi, prim, kredi, diğer finansman ve
benzeri teşvikleri gençler lehine güçlendirerek ve farklılaştırarak genç istihdamını
destekleyeceğiz.
 İşe yeni giren gençlerin «deneme süreci» adı altında ücretsiz sömürülmelerinin önüne
geçeceğiz.
 Koruma altındaki gençlerin İŞKUR eliyle öncelikli olarak istihdama katılmalarını
sağlayacağız.
 İşletmelere zorunlu stajyer kotası koyacağız. Üniversiteler ile eş güdümlü olarak
stajyer istihdamı sağlayacağız
 Staj yapan gençlere en az asgari ücretin yarısı kadar ücret ve yol-yemek ücreti
ödenmesini zorunlu kılacağız.
 Yüksek lisans ve doktora programlarına devam eden öğrencilerin araştırma desteği
ve burs imkanlarını artırarak istihdam problemi yaşamadan eğitim hayatlarına devam
etmelerini sağlayacağız.
 Yurt dışı yüksek lisans ve doktora programlarını kazanan öğrencilere devlet tarafından
sağlanan destek programlarını geliştirecek, katıldıkları programları tamamlayan
gençlerin geri dönüşlerini teşvik edici mekanizmalar kuracağız.
 Doktora sonrası araştırmacılar için yurt içi istihdam olanaklarını artıracağız.
 Gençlerin gıda, tarım ve hayvancılık alanındaki girişimlerini destekleyecek, “genç
çiftçi” tanımını genişleterek daha fazla gencin bu desteklerden yararlanabilmesini
sağlayacak, genç çiftçilere ekolojik okuryazarlık eğitimi vereceğiz.
 Örgün eğitim kurumlarında sanat atölyelerini yaygınlaştıracak, sanat derslerinde
sayısal notlandırma sisteminden geçti/kaldı değerlendirme sistemine geçilmesini
sağlayacağız.
 Yerel düzeyde sanat okulları açacağız.

Ekonomik Destekler ve Kamu Hizmetlerine Erişim

İYİ Yaşam Gelir Modeli’ni hayata geçirecek, 18-26 yaş arasındaki okusun okumasın,
çalışsın çalışmasın tüm gençlere aylık “Temel Gelir Desteği” sağlayacağız. Destek
tutarında her yıl yıllık tüketici enflasyonu kadar artış yapacağız.
 Rüzgargülü Projesi ile ilk ve ortaokuldaki çocuklarımızın ve lise öğrencisi gençlerimize
ücretsiz kahvaltı ve öğle yemeği hizmeti sunularak gençlerimizin sağlıklı ve dengeli
beslenmelerini sağlayacağız.
 İhtiyaç sahibi gençlerin eğitimlerinde kırtasiye, çanta, kıyafet giderlerini ücretsiz
karşılayacağız.
 Gençlerin kültür ve sanat aktivitelerinden 25 yaşına kadar ücretsiz yararlanmasını
sağlamak için gençlere kültür kartı vereceğiz.
Gençlere pasaportu ücretsiz verecek, yurt dışına çıkışta gençlerden harç almayacağız.
 Öğrencilere çeşitli imkânlar ve avantajlar sağlayan Öğrenci Destek Kartları Projesi’ni
hayata geçireceğiz.
 Öğrencilik statüsü devam eden gençlerin tüm sınav başvurularını ücretsiz yapacağız.
Köy ve mahalle bazında içinde çalışma odaları, internet, kafe ve kütüphanenin
bulunduğu gençlik merkezlerinin sayı ve işlevini artıracak, böylelikle gençlerin her
türlü bilgiye erişebilecekleri mekânları artıracağız.
 Halk kütüphanelerini kültürel ve sanatsal etkinlikler açısından aktif birer çekim merkezi
olarak yapılandıracak, “24 Saat Hizmet Veren Kütüphane” uygulaması başlatacak,
ulaşım ve kütüphane imkanlarında saat engelini kaldıracağız.
 Gençlerin psikososyal ihtiyaçlarını ücretsiz ve erişilebilir hizmetlerle destekleyecek,
7/24 çalışacak Genç Destek Hattı’nı oluşturacağız. Bu hizmeti çevrim içi ve yüz yüze
psikososyal destekle güçlendireceğiz.
 Gençlerin ruhsal iyi olma hallerini koruyabilmeleri için eğitim müfredatına sağlıklı
bağlanma, bağımlılık, depresyon, anksiyeteyle başa çıkma ve benzeri alanları
kapsayan dersleri ekleyeceğiz.
 Yaz kampları, turistik bölgelerde öğrenci tesisleri oluşturarak gençlerin yaz döneminde
bir hafta tatil yapabileceği alanlar oluşturacağız.

Nitelikli Barınma ve KYK Borçları

Yüksek öğrenim yurtlarının koşullarını iyileştirme ve kapasitelerini arttırmak amacıyla
başta sağlık, konfor, güvenlik, mahremiyet, sosyalleşme ve kişisel gelişim alanlarında
olmak üzere atılacak geliştirme adımlarının ve uygulamalarının olduğu Yüksek
Öğrenim Yurtları Eylem Planı’nı açıklayacak ve uygulamaya koyacağız.
 Öğrenci başına 12,5 metrekare (sosyal alanlarla 16 metrekare) düşen devlet yurtları
inşa edeceğiz. Modüler beton sistemiyle inşa edilecek yurtların Türkiye genelindeki
toplam oda sayısı ilk etapta 1 milyona ulaşacak.
Her yurtta öğrenci kapasitesine göre çalışma ortamı, kütüphane, bilgisayar odası gibi
temel çalışma alanları yapacağız. Modüler beton tünel kalıp sistemiyle inşa edilecek
yurtların Türkiye genelindeki toplam oda sayısı ilk etapta 1 milyona ulaşacak.
Yüksek öğrenim yurt ücretlerini asgari düzeyde tutacak, isteyen öğrencilerin aldıkları
krediye yurt ücreti kadar tutarı ilave edeceğiz. İhtiyaç sahibi öğrenciler için yüzde 20
ücretsiz yurt kontenjanı oluşturacağız.
Yüksek öğrenim yurduna kayıt imkânı bulamayan öğrencilere yurt ücreti nispetinde
barınma desteği vereceğiz.
Yurtlarda sağlıklı, gençlerin günlük besin gereksinimlerini karşılayan ve lezzetli
yemekleri ücretsiz olarak vereceğiz. Vegan, vejeteryan beslenme gibi tercihleri de
dikkate alan kapsayıcı yemek menüleri sunacağız.
 Yurtlarda hızlı, kotasız ve ücretsiz internet hizmeti sunarak gençlerin akademik
başarıları için hayati öneme sahip olan, bilgiye erişimin önündeki engelleri kaldıracağız.
 Üniversite içinde bulunmayan devlet yurtlarını -imkân bulunduğu ölçüde- sinema ve
tiyatro salonlarının, spor merkezlerinin, öğrencilerin bir arada vakit geçirebilecekleri,
kafe, yürüyüş yolları, ufak hobi bahçeleri gibi alanların olduğu, çok yönlü kampüsler
olarak tasarlayacağız.
 Siyasi sebeplerle yurttan atılmalara son vereceğiz.
 Özel öğrenci yurtlarını etkili biçimde denetleyecek, ilgili mevzuata tam uyumlarını
sağlayacağız.
 İl genelinde yüksek öğrenim yurtlarını sayıca artırıp karma yurt uygulamasını tekrar
başlatacağız.
 Yurt yaptırma için sosyal medya kampanyaları düzenleyip devlet tarafından yurt
yapacak hayırseverlere teşvikler vereceğiz.
Yerel düzeyde yurt yaptırma dernekleri açılmasını teşvik edeceğiz.
 KYK kredi ve burs tutarlarını artıracağız.

 İsteyen öğrencilerin KYK borçlarını sosyal sorumluluk projeleri kapsamında çalışarak
kısa sürede ve hayatlarına olan olumsuz etkileri asgari seviyeye indirecek biçimde
ödemelerine imkân sunacağız.
 KYK borçları hakkında yasal işlem ve icra takibi başlatılan gençlerin borçlarını
yeniden yapılandırarak borcun geri ödemesini zorlaştıran çelişkili hukuki süreçleri
güncelleyeceğiz.

Siyasi ve Toplumsal Katılım

Gençlik derneklerine kamu kurum ve kuruluşlarından verilen destek/hibe/fon
programlarını genişletecek ve bu derneklerin özgürce faaliyette bulunmaları önünde
engel teşkil eden bürokratik süreçleri kolaylaştıracağız.
 Gençlik kooperatifleri kurulmasını teşvik edeceğiz.
 Gençlik STK’ları için ofis, toplantı ve konferans salonları gibi imkanlar sağlayan “Genç
Sosyal Kuluçka Merkezleri” kuracağız. Gençlik STK’larının, topluluklarının, dayanışma
ağlarını güçlendirmeye yönelik ayni ve nakdî desteklerde bulunacağız.
 Gençlerin sosyal girişimcilik, sosyal sorumluluk ve gönüllülük faaliyet ve projelerini
destekleyeceğiz.
 Kent Konseylerine bağlı Gençlik Meclislerini aktif hale getirecek, üyelerin o kentte
yaşayan gençler tarafından seçilmesini sağlayacağız.
 Türkiye’nin her bölgesinden gençlerin ve gençlik gruplarının katılımını destekleyerek
Türkiye Ulusal Gençlik Konseyi’nin gençlik STK’ları öncülüğünde kurulmasını
destekleyeceğiz.
 Parlamentoda, yerel yönetimlerde, siyasi partilerin karar mekanizmalarında ve kamu
kurumlarının özellikle orta ve üst yönetim kademesinde genç temsilini artıracağız.
 Merkeziyetçi yapısıyla üniversitelere özerklik alanı bırakmayan Yükseköğretim
Kurumu (YÖK) ve Üniversitelerarası Kurumu (ÜAK) kaldıracağız. Üniversitelerin idari
ve mali özerkliğini garanti altına almak amacıyla sadece ulusal düzeyde planlamakoordinasyondan
sorumlu olan ve üst yönetim organının çoğunluğu üniversite
temsilcilerinden (devlet/vakıf üniversitesi, coğrafi bölge temsili dikkate alınarak)
olmak üzere hükûmet, meslek kuruluşları ve ulusal öğrenci konseyi temsilcilerinden
oluşan Yükseköğretim Planlama Kurulunu (YPK) kuracağız.
Üniversite öğrenci kulüplerini destekleyeceğiz.
 Üniversitelerde bahar şenliklerine konulan fiilî yasakları kaldırarak etkinlikleri
destekleyeceğiz.

Engelliler

Kurumsal Yapı ve Düzenlemeler

Kamuda engellilere yönelik hizmetlerdeki dağınıklığı giderecek, tüm hizmetleri tek bir
çatı altında toplayacağız.
 Yeniden yapılandıracağımız Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı bünyesinde müstakil
bir Engelliler Genel Müdürlüğü kuracağız.
 Engelliler Genel Müdürlüğüne bağlı Engelli Verileri Toplama İşleme ve Değerlendirme
Merkezi, Erişilebilirlik Standart Geliştirme İzleme ve Denetleme Kurulu ve Kişisel
Bağımsızlık Teknik Destek ve Referans Merkezini kuracağız.
Engellilerle ilgili veri tabanı oluşturacak, düzenli olarak güncelleyecek ve kamuoyuyla
paylaşacağız.
Ulusal Otizm Eylem Planını hayata geçireceğiz.
Ülkemizin iç mevzuatını, BM Engelli Hakları Komitesinin Nihai Gözlem Sonuç Raporu
doğrultusunda geliştireceğiz.
Çalışma hayatındaki şiddet ve taciz olaylarına karşı başta kadınlar olmak üzere
dezavantajlı tüm kesimleri korumak amacıyla ILO 190 sayılı sözleşmesini onaylayacak
ve buna uygun alt mevzuat hazırlayacağız.
Engellilere yönelik ayrımcılığı sona erdirmek için yeni hukuki düzenlemeler yapacak,
kanunda mevcut olmasına rağmen uygulamada işlevsellik kazanamayan hükümlerle
ilgili olarak cezai yaptırımlar getireceğiz.
Engelli çocuğu olan ebeveynlerin yaşamlarını kaybetmeleri halinde çocuklarına
kimin bakacağı konusundaki haklı endişelerini net yasal düzenlemelerle ortadan
kaldırılacağız.

Engelli İstihdamı

Dijital dönüşümü ve evden veya uzaktan çalışma imkanlarını da dikkate alarak kamu
ve özel sektörde engelliler için ayrılan mevcut kotaları dolduracağız.
 Kamuda çalışan engellilerin kendi eğitim, meslek ve yeteneklerine göre istihdam
edilmelerini sağlayacağız.
 Engelli istihdamı konusunda engelli grupları arasında dengeli bir politika
belirlenmesini sağlayacak, engelli kadınlar, işitme engelliler ve zihinsel engellilerin
engelli istihdamından eşit oranda faydalanmalarını temin edeceğiz.

 Engelli bireylerin yetkinlikleri ve yapabilecekleri işlere uygun eğitim almalarını
sağlayacak ve istihdam edilebilirliklerini artıracağız.
 Sosyal sorumluluk projeleriyle engellilere yönelik mesleki eğitimler ve sertifika
programlarını teşvik edeceğiz.
 Engelli bireylerin yazılım, kodlama, siber güvenlik, e-ticaret uzmanlığı, büyük veri
yöneticiliği gibi kalifiye eleman olarak istihdamını sağlayacak projeler geliştireceğiz.
 “İş Koçları” uygulamalarıyla engelli personelin işe, iş yerine ve diğer personele uyumunu
artıracağız.
 Engelli kadınlar için doğum öncesi ve sonrası izin gün süresini artıracağız.
Engellilere Özgü Sosyal Yardımlar ve Hizmetler
 Engelli aylıkları, bakım yardımları ve malzeme desteklerini yüksek enflasyonu da
dikkate alarak günün şartlarına göre güncelleyeceğiz.
 Engelli aylıklarını ve bakım yardımlarını belirlerken hane içinde fert başına düşen gelir
sınırını artıracağız.
Engelli vatandaşlarımızın kullandığı protez, ortezlerin SGK katkı paylarını günün
şartlarına göre güncelleyeceğiz.
 Engelli bakım ve kreş evleri açarak ailelere sosyal destek sağlayacak, engellilerin ve
bakıma muhtaç yaşlıların günübirlik yararlanabileceği bakımevleri açarak bu kişilerin
ailelerinin günlük ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olacağız.
 Engelli çocukların ebeveynleri üzerinden sağlık yardımı alabilmeleri için en az % 60
olarak uygulanan engellilik oranını düşüreceğiz.
Engellileri rehabilite edilmesi, sosyal hayata katılması ve sağlıklı bir hayat sürmeleri
için spora teşvik edecek; engellilerin hemen her branşta spor yapabilmeleri için
gerekli altyapı imkânlarını hazırlayacak, başarılı millî sporculara teşvik primi verilmesi
hususundaki esasları genişleteceğiz.
 Engelli Spor Kulüplerine Spor Bakanlığı bütçesinden sağlanan ödeneklerin miktarını
artıracağız.
 Kamu kurum ve kuruluşlara ait sosyal tesislerden engellilerin indirimli olarak istifade
etmesini sağlayacağız.
 Engelli bireylerin bağımsız yaşam ve topluma dahil olabilmeleri için gelişen
teknolojilere uyumlu tıbbi cihaz, ilaç, test kitleri ve yapay zekâ marifetiyle üretilen
ürünleri stratejik sektör kapsamına alacak ve teşvik edeceğiz.
Engellerin Yaşam Standartlarını Yükseltmek
 Erişilebilirlik sorunlarını Evrensel Tasarım İlkeleri çerçevesinde çözeceğiz.
 Şehirlerin, kamu binaları başta olmak üzere iş yerlerinin, sinema-tiyatro gibi kültür
merkezlerinin, eğitim kurumlarının ve toplu taşıma araçlarının engellilerin kullanımına
uluslararası standartlarda uygun hale getirilmesini sağlayacak, bu konudaki
denetimleri titizlikle gerçekleştireceğiz.
 Engelli bireylerin ikamet ettiği ya da öğrenim gördüğü caddelere uyarı tabelaları
asılmasını sağlayacağız.
Adil ve etkin bir Sağlık Kurulu Raporları Yönetmeliği’ni hayata geçirecek, her kamu
kuruluşuna başvuruda istenilen farklı sağlık kurulu raporu taleplerini sonlandıracağız.
 Sağlık Kurulu Raporlarının Dünya Sağlık Örgütünün standartlarına uygun olarak
düzenlenmesini sağlayacağız.
Kalıcı engellilik durumunun tespitinde bir kereye mahsus olacak şekilde engellinin
tüm engel durumlarını, gerekli olacak (tıbbi araç ve gereçleri, vb.) donanımlarını,
eğitim gereksinimlerini saptayacak yeni bir sağlık kurulu raporunun düzenlenmesini
sağlayacağız.
Geçici engellilik durumunun tespitinde de engel derece ve özelliğine göre aynı şekilde
yeni bir sağlık kurulu raporunun düzenlenmesini sağlayacağız.
 Kamu ve üniversite hastanelerinde engellilerin hizmet alımını kolaylaştıracağız.
 Bakım uzmanlarının ve özelikle özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde eğitim
verenlerin niteliklerinin arttırılması için burs ve istihdam garantili bütünleşik bir
programı hayata geçireceğiz.
 Bakanlığa ait ve bakanlığın ödemesini yaptığı engelli bakım kurumlarında bakım
hizmetlerinde kaliteyi arttıracağız.
 Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerinin mümkün olan en erken evrede
başlatılmasını ve engellinin yerleşim yerine en yakın yerde verilmesini sağlayacağız.
 Özel bakım gerektiren engel durumları için sürdürülebilir, güvenli ve yüksek standartlar
için devlet desteği sağlayacağız.
 Erken tanı için Sağlık Bakanlığının ve Millî Eğitim Bakanlığının iş birliği içinde çalışacağı
bir sistem kuracağız.
Doğum kaynaklı engelliliğin önlenmesi amacıyla önleyici sağlık hizmetlerine ağırlık
vereceğiz.
 Otizmli ve Down Sendromlu bireylerin toplumsal hayata katılımı için erken tanı ve
erken müdahale hizmetlerini güçlendireceğiz.

 Çok disiplinli rehabilitasyon ekipleri oluşturacak, özel rehabilitasyon üniteleri kuracak,
hastanelerde engelli asistanı sosyal hizmet uzmanı istihdam edilmesini sağlayacağız.
 Engellilerin hak ve özgürlüklerinin topluma aktarılabilmesi için anaokulundan itibaren
okul müfredatlarına eğitim programları koyacağız.
 Ülke çapında Erişilebilirlik Seferberliği başlatmak için «Engelsiz Yaşam Dersi”ni
müfredata dahil edeceğiz.
 Toplumsal farkındalığı arttırmak amacıyla Ulusal Erişilebilirlik Haftası uygulaması
başlatacağız.
 Engelli vatandaşlarımızın genel eğitim sistemi içinde her seviyede eğitim almasını
sağlamak için bütünleştirici planlamalar yapacağız.
 Engellilere özgü okulları yaygınlaştıracağız.
 Engellilerin eğitim kuruluşlarına kabullerinde ortaya çıkan sorunları net yasal
düzenlemelerle ortadan kaldıracağız.
 Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine yönelik gerçekçi ve sürdürülebilir bir
destekleme programı oluşturacağız.
Özel gereksinimli çocukların örgün eğitim dışında aldıkları rehabilitasyon hizmetini
ayda en az 40 ders saatine çıkaracağız.
 İşitme ve görme engellilerin, üniversiteler dahil, eğitimin her kademesinde rahat ve
kaliteli eğitim alabilmelerini sağlayacağız.
İşitme engelliler için Türk işaret dili sistemi oluşturacak, toplumun bu dili öğrenmesi
için çalışmalar yapacağız.
 Engellilerin seçtiği alanlarda eğitim alabilmesi için mesleki habilitasyon, rehabilitasyon
ve eğitim programları geliştireceğiz. Bu programlarda kamu kurumları haricindeki
tüzel kişiler ile gerçek kişilerin de gönüllü olarak hizmet sunabilmesini sağlayacağız.
 Örgün eğitim programlarına geç başlamış engellilerin eğitime dâhil edilmesi için
düzenlemeler yapacağız.
 Engelli bireylerin okul öncesinden itibaren diğer öğrencilerle birlikte eğitim almalarını
sağlayarak engelli bireylerin okullaşma oranını artıracak, kaynaştırılmış eğitimin
altyapısını hazırlayacağız.
 Özel eğitim ihtiyaçları belirlenmiş 0-36 ay çocuklarımız için ailelerinin bilgilendirilmesini
ve desteklenmesini sağlayacağız. Üniversitelerimiz, yerel yönetimlerimiz ve sivil
toplum kuruluşları ile iş birliği içerisinde 6 aylık periyotlarda izleme ve değerlendirme
yaparak bu çocuklarımıza gerekli eğitim hizmetini vereceğiz.
 Kaynaştırmalı Engelsiz Kreş projesi çerçevesinde engelli çocuklarımızın eğitim ve
rehabilitasyonu için tamamı kamu kaynaklarıyla karşılanacak kreş uygulamasını tüm
ülke genelinde hayata geçireceğiz.
 Özel eğitim okulları, Rehberlik Araştırma Merkezleri, özel eğitim ve rehabilitasyon
merkezleri ile genel eğitim okulları arasındaki bütünleştirici eğitime ilişkin iş birliği
ortamını güçlendireceğiz.
 Engelli öğrencilerin sınavlarda karşı karşıya kaldığı her türlü engeli ortadan
kaldıracağız.
 “Ulusal Ebeveynlik Projesi” kapsamında engelli çocuklarımızın ailelerinin çocuklarının
eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmaları seferberliğini başlatacağız.

65 ve Üzeri Yaştaki Vatandaşlarımız

65 yaş ve üzeri vatandaşlarımızın ve ilgili tüm paydaşların katılımıyla Aktif Yaşlanma
Politika Belgesi’ni hazırlayacak ve “Yaşlılığa ve Emekliliğe Hazırlık Programları”nı
hayata geçireceğiz.
 Yeniden yapılandıracağımız Çalışma ve Sosyal Koruma Bakanlığı bünyesinde müstakil
bir Yaşlılar Genel Müdürlüğü kuracağız.
 Sosyal Hizmetler Kurumunun kapasitesini güçlendireceğiz.
65 yaş ve üzeri vatandaşlarımıza yönelik hizmetlerin erişilebilirliğini artırmak ve her
kesimden ihtiyaç sahiplerine ulaşmak amacıyla veri tabanı oluşturacağız.
Yaşlı aylığını arttıracağız.
. Huzurevinde yaşayan yoksul yaşlıların harçlıklarını arttıracağız.
65 yaş üzerindeki yurttaşlarımızın kültür, sanat ve spor etkinliklerinden ücretsiz
yararlanmalarını sağlayacağız.
Beslenme, barınma, sağlık ve temizlik gibi bakım hizmetlerinin engelli ve yaşlıları
evinden, sosyal çevresinden, şehirlerden ve toplumsal hayattan uzaklaştırmayacak
mekânlarda ve yöntemlerle sunulmasını sağlayacağız.
Evde bakım ve destek için güvenilir, yetkin, eğitimli ve sertifikalı bakıcı havuzu
oluşturacağız.
Uzun Dönem Yatılı Kurum Bakım kapasitesini artırarak sırada beklemeyi
sonlandıracağız.
 Yaşlı ve yatalak hastalarımız için özellikli bakım merkezleri kuracağız.
 Kısa Süreli ve Geçici Bakım hizmetlerini etkin ve yaygın hale getireceğiz.
 Alzheimer, demans, yatağa bağımlı, sürekli tıbbi bakım gerektiren, palyatif bakım
ihtiyacı olan yaşlılara yönelik İhtisaslaşmış Yaşlı Bakım Merkezleri açacağız.
 Huzurevi, Yaşlı Yaşam Evleri, Gündüz Hizmet Merkezlerinin sayısını yerel yönetimleri de
güçlendirerek ve iş birliği sağlayarak ihtiyacı ve talebi karşılayacak şekilde artıracağız.
 Yaşlılarımız için belediye ve ilgili merkezlerce gezi, spor, tiyatro ve sinema gibi etkinlikleri
destekleyecek ve yaygınlaştıracağız.
 Yaşlılarımızın tiyatro, müzik ve diğer sanat becerilerini geliştirmeye ve kullanabilmelerini
sağlamaya yönelik kursları destekleyeceğiz.
 İleri yaş/üçüncü yaş turizmini destekleyecek, bakım ve rehabilitasyon turizmini
güçlendireceğiz.
 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımızın ve yakınlarının dijital okuryazarlığını geliştirecek,
bilgi iletişim teknolojilerini kullanabilme kapasitelerini güçlendirecek, bu suretle
dolandırılma ve istismar vakalarının da önüne geçeceğiz.
 Kentlerimizin “Erişilebilir ve Yaşlı Dostu Kent” olmasını sağlayacak, yaşlı bireylere
yönelik cazibe merkezleri oluşturacak ve yaşam kalitelerini artıracağız.
Konut projelerinde ve özellikle sosyal konut imalatında “yaşlılık etki analizi” yapılmasını
sağlayacağız.
 Gönüllülerin ve sivil toplum kuruluşlarının yaşlılarımıza kaliteli ve yüksek standartlarda
destek olmasını teşvik edeceğiz.
 Yaşlı bakım ve çocuk koruma merkezlerinin bir arada bulunduğu kampüsler kuracak,
bu sistemle nesillerin buluşmasını sağlayacak ve gençler için yeni bir eğitim, sosyal
yardımlaşma ve çalışma modelini hayata geçireceğiz.
 Uzun dönemli bakımın finansmanı için sürdürülebilir mekanizmalar oluşturacak, yaşlı
bakım sigortasını hayata geçireceğiz.

Şehit Aileleri ve Gaziler

Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğünü yeniden yapılandırarak şehit yakınları,
gaziler ve gazi yakınlarıyla daha odaklı irtibat içinde olmasını sağlayacağız.
 “Şehit Aileleri ve Gaziler Kanunu”nda ve diğer ilgili mevzuatta gerekli düzenlemeleri
yaparak şehitlik ve gazilik statüsü verilmesi konusundaki dağınıklığı ve yaşanan
mağduriyetleri ortadan kaldıracağız.
 Şehit aileleri ve gazilerimiz için ortak bir veri tabanı kuracağız.
“Gazilerimizin Ekonomik ve Sosyal Hayata Katılım Eylem Planı” hazırlayacağız.
Gazilerimizin sosyal, spor ve kültürel faaliyetlerde bulunmalarını özendirecek,
gazilerimize özel girişimcilik destekleri sağlayacağız.
Gazilerimizin tedavi ve rehabilitasyon sürecini hızlı ve etkin hale getirmek için “İyi
Yaşam İzleme Birimi” kuracağız. Bu kapsamda toplanan bütün bilgi ve verileri anlık
olarak izleyeceğiz. Böylece olay anından itibaren gazilerimizin hızlı ve doğru tedaviye
ulaşmasındaki aksaklıkları gidereceğiz.
15 Temmuz şehit yakınları, gaziler ve gazi yakınları için toplanan 310 milyon liralık bağış
ile şehit aileleri ve gazilere harcanmak üzere toplanan diğer kaynakların akıbetini
şeffaf şekilde kamuoyu ile paylaşacak, bu kaynakları muhataplarına söz verildiği gibi
ulaştıracağız.
GATA ve diğer asker hastaneleri yeniden açacak, tüm gazilerimizi uzman ellerde
tedavi ve rehabilitasyon imkanına kavuşturacağız.
Şehit anne ve babalarına verilen maaşı yükselteceğiz.
İstiklâl Savaşı, Kore Savaşı ve Kıbrıs Barış Harekatı’na katılan muharip gazilere verilen
şeref aylığındaki farklı uygulamaları ortadan kaldıracak, şeref aylığını tüm muharip
gaziler için yükseltileceğiz.
Şehit aileleri ve malul gazilere ödenen maaşlardaki dengesizlikleri gidereceğiz.
 18 Mart Şehitler Gününde şehit ailelerine ve 19 Eylül Gaziler Gününde malul gazilere
ikramiye verilmesini sağlayacağız.
 Şehit yakınlarıyla, gazilerimizin ve yakınlarının sosyal güvenlik ile ilaç, sağlık malzemesi
ve ekipman temini gibi sağlık işlemlerindeki ağır bürokrasiyi ortadan kaldıracağız.
Şehit yakınları ve gazilerin durumlarını gösteren belgelere e-devlet ve elektronik
ortamda erişimi sağlayarak mükerrer belge istenmesinin önüne geçeceğiz.
 Şehit aileleri, malul gazi ve vazife malullerinin kullandıkları ortez, protez, tekerlekli
sandalye, diş implantı ve tüp bebek gibi ihtiyaçlarının SGK tarafından ödenmesindeki
kısıtlamaları kaldıracağız.
 Görme engelli olan malul gazi ve vazife malullerinin yapay zekâlı gözlük gibi hayati
ihtiyaçlarının SGK tarafından ödenmesini sağlayacağız.
 Şehit aileleri, malul gazi ve vazife malullerine elektrik ve suda olduğu gibi doğal gazda
da indirim sağlayacağız.
 Şehit çocuklarına verilen ücretsiz seyahat kartı uygulamasından gazi çocuklarının da
yararlanmasını sağlayacağız.
 Gaziler için rehabilitasyon merkezlerinin sayısını artıracak, bekleme sürelerini en aza
indirecek, gazilerimize fiziksel ve psikolojik rehabilitasyonları ücretsiz sağlayacağız.
 Şehit aileleri, muharip ve malul gazilere özgülenmiş konukevlerinin yapılmasını
sağlayacağız.
Şehit aileleri muharip ve malul gazilerimizin kamu misafirhanelerinin tamamından en
üst düzeyde yararlanmasını sağlayacağız.
Şehit aileleri ve gazilerin istihdamına yönelik işverenlere sigorta prim desteği
sağlayacağız.
 Şehit aileleri ve gazilerimizin kamu kurumlarında istihdam edilmeleri için tahsis edilen
kontenjanlar arttırılacaktır.
 Şehit çocukları, gazi ve gazi çocuklarının her seviyedeki eğitimlerini burslu olarak
sürdürmeleri için gerekli desteği sağlayacağız.
 Konut sorunu olan, ihtiyaç sahibi şehit ailesine ve gazilere sosyal konut tahsisinde
öncelik vereceğiz.
 Yollar, okullar ve benzeri yerlere şehitlerimizin isimlerini vererek adlarını yaşatacağız.
Eğitim sürecinde yeni nesillerin şehitlerimize, gazilerimize ve yakınlarına sevgi, saygı
ve minneti öğrenmelerini sağlayacağız

Doğa Hakkı, Çevre ve İklim

Kurumsal Değişim ve Yasal Düzenlemeler

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığını “İklim, Çevre, Orman ve Su Yönetimi
Bakanlığı” şeklinde yeniden yapılandıracağız.
 İklim değişikliğiyle mücadeleyi yoksulları, kadınları, gençleri ve tüm dezavantajlı
kesimleri koruyacak şekilde adil dönüşüm ilkesi çerçevesinde yürüteceğiz.
 Gelecek nesillerin “ekosistem hakkı”nı anayasal güvence altına alacağız.
Çevre Kanunu’nu doğa hakları temelinde yeniden düzenleyeceğiz.
İklim Kanunu çıkartacak, ilgili düzenlemeleri bu kanunla uyumlu hale getireceğiz.
 Paris İklim Anlaşması’nın hedefini ve gerekliliklerini yerine getirecek, anlaşma
prensipleri doğrultusunda 2050 yılı net sıfır karbon emisyonu hedefi koyacağız.
Paris İklim Anlaşması hedefleri doğrultusunda fosil yakıt tüketimlerinin kademeli
olarak azaltılmasının yanı sıra temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi
ve yaygınlaştırılmasını teşvik edeceğiz.
Paris İklim Anlaşması kapsamında yazmış ve vaat etmiş olduğumuz ulusal katkı
beyanını güncelleyerek gerçekçi azaltım stratejileri hazırlayacağız.
Sera gazı salınımını azaltmaya yönelik sınırlayıcı düzenlemeleri hayata geçireceğiz.
Çevre İhtisas Mahkemeleri kuracak, Türk Ceza Kanunu’ndaki çevre suçlarının
kapsamını genişletip cezalarını artıracağız.
 Tüm kentlerde bisiklet yolu ağları yapacak, Trafik Kanunu’nda bu konuda düzenlemeler
yapacağız.
 Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu’nu tekrar değerlendirerek bu
Kanun’u sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı temelinde düzenleyeceğiz
 Jeotermal enerji santrallerinin, santralden çıkan jeotermal atık suyun kaynağa geri
basılmasına ilişkin yasa hükmüne uygun hareket etmelerini sağlamak üzere bu
işletmeleri sıkı denetim altında tutacak, kaçak deşarj yapan işletmelere ağır cezai
yaptırımlar uygulayacağız.
 Çevre, ekoloji, tarihî ve kültürel değerlerin, doğal ekosistemlerin, halk ve çevre
sağlığının korunması gibi amaçlarla açılacak davaları kamu davası olarak kabul edip
harçtan muaf tutacak, yürütmeyi durdurma ya da iptal kararlarını uygulamayan kamu
görevlileri ile proje sahiplerine uygulanacak yaptırımları daha ağır hale getireceğiz.
 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) ve Stratejik Çevre Etkisel Değerlendirmesi (SÇD)
süreçlerini katılımcı ve etkili hale getireceğiz.
 Kamu alımlarında da sürdürülebilir ürünlerin tercih edilmesine yönelik davranışsal
değişimlerin sağlanması kapsamında zorunlu “Yeşil Kamu Alımları” kriterleri
belirleyeceğiz.
 İklim Özel Elçisi atayacağız.

Yeşil Dönüşümün Kolaylaştırılması ve Finansmanı

Avrupa Yeşil Mutabakatı’na uyum sağlamak için Yeşil Ekonomiye Geçiş Programını
yürürlüğe koyacağız.
 Bu programın uygulamasını desteklemek amacıyla yurt içinde kuracağımız karbon
fiyatlama sistemlerinden elde edilecek gelirlerle sektörlerin dönüşümünü finanse
edecek bir ”Yeşil Dönüşüm Fonu” kuracağız.
Bir yandan Avrupa Topluluğunun Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması
düzenlemeleri sonucu Türkiye’nin aleyhine oluşan durumu Gümrük Birliği çerçevesinde
müzakere ederken diğer yandan yurt içinde etkin işleyen karbon fiyatlama sistemlerini
hayata geçirerek ihracatçı firmalarımızın Türkiye dışında vergi ödemesinin önüne
geçeceğiz.
 AB’dekine benzer şekilde “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” uygulamasını
hayata geçireceğiz.
Karbon piyasasına işlerlik kazandırmak için karbon bankacılığının ülkemizde gelişimi
için çalışmalar başlatacağız.
 Hedeflediğimiz karbon fiyatlama sistemlerinin önemli bir unsuru olarak ülkemizde AB
ile uyumlu Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kurulmasına ilişkin çalışmaları hızlandıracak
ve bu sistemi işler hale getireceğiz.
 Emisyon Ticaret Sistemi uygulamalarını dikkate alarak, çifte vergilendirmeye yol
açmadan ve firmalarımız üzerindeki vergi yükünü artırmadan mevcut ilgili vergilerin
dönüştürülmesi de dahil karbon vergisine yönelik çalışmalar yapacağız.

 Türkiye Kyoto Protokolü kapsamında Ek II ülkesi olarak tanımlanamamıştır. Bu yüzden
ülkemizin yeşil dönüşümü gerçekleştirmesi için gerekli uluslararası finansman
kaynaklarına erişiminde zorluklar mevcuttur. Türkiye’nin Kyoto Protokolü kapsamında
gelişmekte olan bir ülke olarak muamele görmesini sağlayacak olan statü değişikliği
için gereken süreci başlatacağız.
 Paris İklim Anlaşması kapsamında Türkiye’nin alması gereken fonlara ve başta IPA
enstrümanı olmak üzere AB fonlarına erişimi artıracağız.
 Yeşil dönüşümü destekleyecek müstakil ve uzmanlaşmış bir finansman kuruluşu
olarak İklim Bankası kuracağız.
 Yeşil Dönüşümden olumsuz etkilenmesi muhtemel sanayi tesislerinin de bu dönüşüme
uyum sağlayabilmesi için yeşil dönüşüme Ar-Ge Desteği sağlayacağız.

Atık Yönetimi

Döngüsel ekonomi prensiplerini benimseyeceğiz.
Tüm atıkları kaynağında ayrıştırmayı teşvik edecek, etkin atık yönetimine yönelik
ödüllendirme sistemlerini yaygınlaştıracak ve atıkları yaşam döngüsüne dahil ederek
ekonomiye yeniden kazandıracağız.
 Atıkların uygun sektörlerde yakıt olarak kullanılmasını teşvik etmek için gerekli
çalışmalara başlayacağız. Geri dönüştürülemeyen (bitkisel, hayvansal) atıkların
enerji kaynağına dönüştürülmesi konusunda biyokurutma, biyometanizasyon gibi
atıklardan enerji elde edilen tesislerin sayılarını doğru teşviklerle artıracağız.
 Tek kullanımlık plastikleri tüm paydaşları sürece dahil ederek, kademeli olarak
hayatımızdan çıkartacağız.
 Plastik atık ithalatını bir takvim doğrultusunda kaldıracağız.
 Gıda israfını azaltacak tedbirleri genişleteceğiz. Adil, sağlıklı ve çevre dostu bir gıda
sistemi inşa etmek üzere tarladan sofraya sisteminin kapsamını genişletecek, bölgesel
soğuk zincir merkezleri uygulamasını hayata geçireceğiz.
 Gıda sektöründe tek kullanımlık ambalaj ve plastik ürünler yerine yeniden kullanılabilir
ürünlere geçilmesi konusunda düzenlemeler yapacak ve ambalaj atıklarının
azaltılması için gerekli koşulları sağlayacağız.
 Plastik ve cam şişe sularına olan bağımlılığı azaltacağız. Ambalaj atıklarını önleyecek
şekilde, kamuya açık yerlerde içilebilir musluk suyunun erişilebilirliğini artıracağız.

Yeşil Üretim Süreçleri

İklim teknolojilerine yatırım yapan işletmelere vergi teşvikleri ve finansal destek
sağlayacağız.
 Fabrika bacalarının çevreye yaydığı gazları filtrelemeyen, atık suları ile çevreyi kirleten,
ölçüm cihazı takmayan işletmelere ağır idari ve cezai yaptırımlar getireceğiz.
 Kimyasal üretim süreçleri yerine, pek çok ürün elde edilmesini sağlayan mikroorganizma
temelli üretimler planlayacağız.
Kaynağında karbon yakalama ve depolama sistemlerine ilişkin Ar-Ge çalışmalarını
destekleyeceğiz.
 Yeşil Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) kuracağız.
 Organize sanayi bölgelerinde sürdürülebilir bir anlayışı hâkim kılmak için bir tesisin
atığını diğer tesisin girdi olarak kullanacağı endüstriyel bir simbiyozun oluştulmasını
teşvik edeceğiz.
 Eko Tasarım Direktifi’nin enerji ürünleri harici diğer ürünlere genişletilmesini ve
sürdürülebilir/eko tasarım bilincinin geliştirilmesini sağlayacağız.
 Teknolojik ürünlerin eko tasarım özelliği ve enerji verimliliğini artıracak sistemler
geliştireceğiz.
 Sanayi sektörlerinde kullanılan çelik, çimento ve kimyasallar gibi ara ürünlerin de eko
tasarım çözümleri ile tasarlanmasını sağlayacağız.
 Ambalajların yeniden kullanılabilir veya geri dönüştürülebilir olmasını teşvik etmek
üzere uygulanabilir bir “geri dönüştürülebilir ambalaj” tanımı geliştirecek, bu şekilde
atık azaltımı sağlayacağız.
 Madencilik ruhsatı verilecek işletmelerden yeşil alan taahhüdü alacak ve bu çalışmaları
ilgili kurumlarca denetleyeceğiz.
 Madencilik süresince ve sonunda yapılacak olan rehabilitasyon ve doğaya geri
kazandırma çalışmalarını madencilik izni/ruhsatı verilmeden önce yapılacak
sözleşmelerle ve alınacak teminatlarla garanti altına alacağız.
 Madenlerde kullanılan temiz su, kimyasallar ve kontrollü deşarj miktarlarının yıllık
olarak şeffaf bir şekilde raporlanması zorunluluğunu getirecek ve bu raporları ilgili
kurumlarca denetleyeceğiz.
Madenlerde kullanılan ekipmanların, en azından bir kısmının, doğaya zararı nispeten
daha az olan elektrikli ve yeni teknolojiyle üretilmiş araçlar olması zorunluluğunu
getireceğiz. Devlet teşviklerinin bu tarz ekipmanları kullanma oranı yüksek olan
işletmelere daha yüksek olması için mevzuatta değişiklik çalışmaları yapacağız.

 Maden çıkarma ve işleme yapılan bölgelerde belirli aralıklarla biyoçeşitlilik çalışmalarını
ilgili devlet kurumlarınca yapacak, doğaya ve doğal yaşama zararı olduğu raporlanan
işletmelere kapatmaya varan cezai işlemler uygulayacağız.
 Sanayide kullanılan siyanür, sülfürik asit, silika gibi zehirli toksik kimyasal maddelerin
kullanımını sıkı kurallara bağlayacağız ve etkin şekilde denetleyeceğiz.

Doğa Hakkını Önceleyen Sürdürülebilir Mekânlar

Bilimsel verileri temel alarak iklim değişikliği kaynaklı afetler için bütüncül bir planlama
yaklaşımı ile mekânsal planlar hazırlayacağız. Kentsel mekânları ekolojik unsurları
gözeterek planlayacağız.
 İklim değişikliği ve şehirler arasındaki ilişkiyi kurarken yalnızca iklim değişikliği kaynaklı
aşırı hava olaylarına karşı daha dayanıklı bir altyapıyı değil, aynı zamanda emisyon
azaltımına imkân sağlayacak bir altyapıyı da geliştireceğiz.
 Hazırlayacağımız risk azaltma planları ile planlama alanlarında karşılaşılacak afet
risklerinin önüne geçeceğiz.
 İklim değişikliğiyle mücadele politikalarıyla uyumlu, düşük sera gazı emisyonuna sahip
yapı malzemeleriyle üretilmiş, kullanım ömrü boyunca düşük sera gazı emisyonu
ortaya çıkarmayı hedefleyen yapılaşma standartlarına geçeceğiz.
 Ülkemizdeki tüm kentler için iklim ve afet konularında jeoloji, jeofizik ve meteoroloji gibi
teknik verilerin analiz edildiği veri tabanı geliştireceğiz.
 Kötü durumda olan ekosistemleri eski haline getirmek ve biyoçeşitlilik üzerindeki
baskıları azaltmak için geniş kapsamlı bir Doğa Restorasyon Planı hazırlayacağız.
Biyoçeşitlilik stratejisinin temel unsurlarından biri olacak Doğa Restorasyon Planı
ile birçok kara ve deniz türünün ve habitatın yok olmasını tersine çevirmeyi ve onları
sağlıklı bir duruma geri getirmeyi hedefleyeceğiz.
 Hasarlı ekosistemleri etki değerlendirmesine tabi tutarak restore etmek için bağlayıcı
hedefler içeren yeni bir yasal çerçeve geliştirecek ve bu çerçeveyi hızla uygulamaya
alacağız.
 Koruma altında bulunan habitatların ve elverişsiz türlerin en az yüzde 30’unun koruma
statüsünü veya eğilimini iyileştireceğiz.
 Ekolojik denge içerisinde sürdürülebilir bir orman yönetimi anlayışı ile verimsiz
ormanların verimli hale getirilmesi, çölleşmenin ve erozyonun önlenmesi amacıyla
ağaçlandırma seferberliği başlatacağız.
 Elektrikli araçlara geçiş planı hazırlayacağız. Kamu kurum ve kuruluşlarında kullanılan
araçları kademeli biçimde elektrikli araçlara dönüştüreceğiz.
 Toplu taşımacılık ağlarını geliştireceğiz, bu bağlamda metro ve hafif raylı sistemleri
yaygınlaştıracağız.
 Kurumların, konutların kendi elektriklerini üretmelerine yönelik çözümler geliştirip
ihtiyaç fazlası enerjinin, enerjiye erişim hakkı kısıtlı olan yoksullar ve dezavantajlı
topluluklarla paylaşılmasını sağlayacak dayanışma ağlarını destekleyeceğiz.
 Şehirlerde gürültü ve görüntü kirliliğine karşı etkili önlemler alacağız.
 Orman yönetimini “ekosistem hizmetleri, ekosistem temelli uyum, doğa temelli
çözümler” gibi yenilikçi yaklaşımlarla ele alarak yenileyeceğiz.
 Koruma-kullanma dengesini gözeterek eko-kırım projelerinin karşısında duracağız.
 Flora ve faunaya zarar veren, toprağın havalanmasını sağlayan küçük canlılar
ve böcekler ile mikroorganizmaların kaybına sebep olan anız ve çayırlık alanların
yakılmasının önüne geçeceğiz.
 Deniz çevresi ve ekosistemi korumak için belediyelerin ve işletmelerin arıtma tesisine
sahip olmasını sağlayacak, mevcut olanların etkin işletimini denetleyeceğiz.
 Kıyılarımız ve denizlerimizde duyarlılık ve risk analizleri yapacak, kirliliğin önlenmesini
teminen sürekli ölçüm ve izleme sistemi kuracağız.
 Plastik ve tekstil ürünlerinden salınan mikroplastik miktarı ve deniz suyundaki
mikroplastik konsantrasyonları hakkında bilgi almak için yöntemler geliştireceğiz.
 Yaşam döngüsünün tüm aşamalarında mikroplastiklerin çevreye bırakılmasını
önlemek için etiketleme, standardizasyon, sertifikasyon ve düzenleyici önlemler
geliştirileceğiz.

Eğitim ve Farkındalık

Tüm vatandaşlarımıza iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik üzerine eğitimler verecek,
okul öncesi eğitimden başlayarak bireylerde pratik alışkanlıklar oluşturmayı
hedefleyen güçlü bir çevre bilinci kazandırılmasını sağlayacağız. Bu alanlardaki
eğitimi Millî Eğitim Bakanlığı müfredatına zorunlu dersler şeklinde ekleyeceğiz.
 Doğayla bütünleşme anlayışını yaşamın bir parçası haline getirmek üzere doğa
okulları, ekoloji kamp alanları, botanik bahçeler, tarımsal üretim enstitüleri, TİGEM
üretim alanları ve üniversiteleri uygulama alanları olarak kullanacağız.
 Bazı üniversitelerimizde mevcut olan Çevre ve İklim Değişikliği Politikaları, Uygulama
ve Araştırma Merkezlerini güçlendirecek, bu merkezlerin belli coğrafi bölgelerde
kurulmalarını ve desteklenmelerini sağlayacağız.
 Çevresel korumaya ilişkin tedbirler, izinler ve süreçler hakkında vatandaşı güncel
koşullar hakkında bilgilendirecek ve süreçlerin şeffaf işlemesini sağlayacak yöntemleri
araştırıp uygulamaya sokacağız.
 Hava kalitesini her il ve ilçemizde ölçerek ölçüm istasyonları sayısını artıracak ve şehrin
işlek caddelerinde hava kalitesini büyük ekranlarda yansıtacağız.

Su Yönetimi

Kurumsal Dönüşüm ve Yasal Düzenlemeler

Su Yönetimini yeni kuracağımız “İklim, Çevre, Orman ve Su Yönetimi Bakanlığı” altında
yürüteceğiz.
 Su havzalarını, sulak alanları ve su varlığımızı koruyacak, varlığını sürdürmesini
sağlayacağız. Ayrım gözetmeksizin herkesin ücretsiz, güvenilir suya erişim hakkını
yasal güvenceye kavuşturacak bir Su Kanunu’nu derhal çıkaracağız.
 Su haritası ve envanteri, su arz-talep dengesi, kişi başına düşen su kullanımındaki
eşitsizlikler, su güvenliği, sınır aşan sular ve benzeri temel hususların iklim değişikliği,
biyoçeşitlilik, su fakirliği ve nüfus artışı gibi etkenler de gözetilerek değerlendirileceği
Su Kaynakları Eylem Planı’nı hazırlayacağız.
Su yatırımlarına, üretkenliğine ve geri dönüşümüne yeterli bütçe ayıracak, küresel
su tehdidinin en yüksek olduğu bölgelerden birinde yer alan ülkemizin geleceği için
gerekli su yönetimi politikalarını hayata geçirmeye başlayacağız.
Havza bazında ekolojik ve sürdürülebilir su yönetimi anlayışını benimseyecek, buna
uygun taşra teşkilatı oluşturacağız.
Havzalara kirlilik durumuna göre yeni deşarj standartları getireceğiz.
Sulak alanlarda ve bu alanları besleyen havzalarda hiçbir atığa, kanalizasyon
uygulamasına izin vermeyeceğiz.
İllere ve ilçelere su kalitesi etiketi verecek, temiz su ve havaya sahip şehirleri
ödüllendireceğiz.
Sanayi, endüstri alanları başta olmak üzere her alanda “su ayak izi” hesaplamalarını
dikkate alan projeleri destekleyeceğiz.
Su Kaynaklarının Korunması ve Çeşitlendirilmesi
 Tüm Türkiye’de musluk suyunu içilebilir hale getireceğiz.
 Yağmur suyunun, yeşil altyapısının temel bir parçası olan sürdürülebilir kentsel drenaj
sistemleri aracılığıyla düştüğü yerde tutulacağı, emileceği ve tekrar kullanılabileceği
şekilde tasarımlar yapacağız.
 Şehirlerde kanalizasyon sistemleri ile yağmur sistemlerini ayıracak, toplanan
yağmur sularının yeniden barajlara, göletlere veya yer altı barajlarına gönderilmesini
sağlayacağız.

Özellikle çok önemli kayıpların yaşandığı yer altı suları için yer altı barajlarının
planlanmasına bir an önce başlayacağız.
Toprak ıslahı, erozyon kontrolü ve drenaj yönetiminde aktif destek ve katkı sağlayacak;
su kaynaklarının geliştirilmesi için programlar hazırlayacağız.
 Su kaynaklarının, sulak alanların mutlak korunmasını sağlayarak bu alanlara zarar
verecek sanayi ve yerleşim alanlarına ve maden, HES/baraj ve diğer enerji yatırımlarına
izin vermeyeceğiz.
Tarımda sulama amacıyla kullanılan artezyen kuyularının bilinçsiz bir şekilde
açılmasının önüne geçeceğiz.
Tuzlu suyun arıtılması gibi tatlı su kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik teknolojik
yatırımları destekleyecek ve teşvik edeceğiz.
Göl ve nehirlerimiz için risk haritaları oluşturacağız. Çölleşmekte olan göl ve nehirlerimiz
için acil eylem planlarını harekete geçireceğiz.
Yöre halkının göl kaynaklarını tüketerek değil gölü koruyarak kazanç sağlayabilecekleri
yeni üretim modelleri oluşturup farklı alanlarda istihdam sağlanmasına yönelik
projeler geliştireceğiz.
 Gölleri besleyen su kaynakları üzerinde kurulu su yapılarının su depolama işlemlerini
durdurup göllere temiz su girişi sağlayacağız.
 Göl ve sulak alanların kirleticilerini objektif ve kolektif sorumluluk kapsamında belirleyip
haklarında gerekli yasal süreçleri başlatacağız.
 Müsilaj oluşumunu engellemek için göl, gölet, nehir, deniz gibi su kaynaklarımızı
teknolojik sistemlerle sürekli takip edeceğiz. Eylem planlarının uygulanmasını
sağlayacağız. Fiziksel, kimyasal, biyolojik kirleticileri engelleyecek, vatandaşlarımızın
deniz suyu kalite verilerine şeffaf olarak ulaşmasını sağlayacağız.
 Alıcı ortama deşarj edilen evsel/endüstriyel atık sularının deşarj parametrelerini yetkili
kurumlarca denetim mekanizması geliştirerek kontrol altına alıp müsilaj oluşumunu
engelleyeceğiz.
 Derin deniz deşarj projelerinden vazgeçeceğiz.

Suyun Verimli Kullanımı ve Su Tasarrufu

Tarımsal sulamada kullanılacak suların kapalı sistemle barajlardan tarlalara
ulaştırılmasını ve tarlalarda damlama sulama sistemine geçiş yapılmasını ivedilikle
sağlayacağız. Bu sayede toplam su tüketimi içinde tarımın payını yüzde 70 seviyesinden
gelişmiş ülkelerdeki gibi en fazla yüzde 40’lar düzeyine indireceğiz.
 Tarımda olduğu gibi peyzaj alanlarında da damlama/yağmurlama sistemlerine
geçeceğiz.
 Şehir şebekelerinde kayıp-kaçak oranlarını düşürecek, yerel yönetimlere bu konuda
daha fazla yetki ve destek vereceğiz.
 Çamaşır ve bulaşık makinesi gibi beyaz eşyalarda su tasarrufunu önceleyen ekolojik
ürünleri teşvik edecek ve bu ürünlerin yaygınlaştırılmaları konusunda gerekli destekleri
sağlayacağız.
 Kamuda, özel kurum ve kuruluşlarda sensörlü aydınlatma ve musluk sistemlerinin
kullanımını yaygınlaştıracağız.
 Okul öncesinden itibaren suyun önemi ve verimli kullanılması konusunda okul
müfredatlarına dersler koyacağız.
 Su tasarrufu konusunda bilinçlendirme çalışmalarını artıracağız.

Atık Su Yönetimi

Atık su geri dönüşüm konusunda daha etkin politikalar üreteceğiz.
 Sağlıklı geri dönüştürülen atık suların tekrar çiftliklerde ve tarlalarda sulama amacıyla
kullanılmasını teşvik edeceğiz.
 Gri su olarak adlandırılan duştan, lavabodan, küvetten ve mutfaktan gelen atık
suların geri kazanım sistemi ile tuvalet rezervuarlarında ve temizlikte kullanılmasını
sağlayacak sistemleri geliştirerek bu sistemlerin kullanımını yeni binalarda zorunlu
hale getireceğiz.
 Tüm yerleşim alanlarında atık su arıtma tesisleri yapılmasını sağlayacak, atık su kanal
projelerine arıtma tesisi olmadan kredi ve onay verilmesine izin vermeyeceğiz.

Hayvan Hakları

Yasal Düzenlemeler

 Hayvanların yaşam hakları anayasal koruma altına alacağız.
 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 7332 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ile
Türk Ceza Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun maddelerini koruyacak ve
bu kanunlarda sunulan hayvan haklarını daha ileri götüren Hayvan Hakları Kanunu’nu
çıkaracağız.
 Hayvanlara karşı şiddet ve diğer suçlarda, hak ihlallerinde aktif ve etkili başvuru yolları
düzenleyecek; baroların hayvan hakları komisyonlarının sürece katılımını zorunlu
kılacağız.
Barınakların “geçici bakımevi” kavramını koruyacağız. Bakımevlerindeki kısırlaştırmaaşılama
sonrası hayvanların tedavilerinin yapılarak alındıkları ortama veya mutlak
surette o bölgedeki gönüllüler ile irtibata geçerek güvenilir ortama bırakılmasını ve
5199 sayılı Kanun’un 6. maddesi gözetilerek işlemler yapılmasını zorunlu kılacağız.
Hayvanları ve hayvan haklarını koruyan yasal süreçleri takip edeceğiz. Hayvan
sahiplerini hayvanları için gerekli tedavi ve bakım koşullarını sağlamaya teşvik edecek,
çip sistemiyle sokağa bırakılan hayvanların sahiplerini saptayacak ve bu kişilere
Hayvan Hakları Kanunu gereğince ciddi yaptırımlar uygulayacağız.
Hayvanlara şiddet uygulayan birinin insanlara karşı şiddet eğilimi gösterme ihtimali
de yüksektir. Hem insan ve hem de hayvan haklarını korumak adına hayvanlara
şiddet uygulayan kişilerin topluma karışması için 5 seneden az olmamak üzere
psikolojik denetime tabi tutulmalarına yönelik yasal düzenleme yapacağız. Bu kişilere
ceza verilse dahi kamu düzeni için psikolojik denetimlerinin tamamlanması şartını
koyacağız.

Sisteme İlişkin Çözümler

Sokak hayvanları için kısırlaştırma seferberliği başlatacağız.
Geniş çaplı kısırlaştırma operasyonundaki her köpeğin insancıl nakil yöntemleriyle
yerel yönetimlerce kurulan veya izin verilen hayvan bakımevlerinde kısırlaştırılmasını;
tıbbi muayenesinin, tedavisinin, aşılarının ve çiplenmesinin yapılmasını sağlayacağız.
Kısırlaştırma sonrası süreçleri dijital ortamda ve şeffaf olarak takip edip denetleyeceğiz.
Sokak hayvanlarının takip edilebilmesi için yerli üretim çip sistemi geliştireceğiz.
 Sokak hayvanlarının beslenmelerini takip altına alacak, hayvanların
saldırganlaştırılmalarını engellemek için uygun alanlarda yerel yönetimlerin
kontrolünde beslenme noktaları kurarak sokakları güvenli hale getireceğiz.
 Uygunsuz şartlarda kafeslerin içinde bakım veren barınak anlayışını değiştireceğiz.
 Hayvanların sağlık hizmetlerine erişimine yönelik gerekli kadroları oluşturacağız.
 Barınaklardaki hayvanların sahiplenilmesi için kampanyalar başlatacağız. Evcil
hayvan sahiplenme hakkında eğitim ve teşviklerin hayvan refahı kuruluşları ve yerel
yönetimlerin hayvan kontrol birimleri tarafından da yapılmasını sağlayacağız.
Kampanyanın başarılı olması için farkındalık çalışmaları yürüteceğiz.
 Hem saldırganlık geçmişi olan hem de engelli veya güçten düşmüş hayvanların
barınaklarda rehabilite edilmesini ve bu barınaklarda hayvanlara uygun yaşam
koşulları sunulmasını sağlayacağız.
 Her belediyenin bünyesindeki barınaklarda hayvan eğitimeni istihdam etmesini
zorunlu kılacağız.
 Belediyelerin kendi sınırlarındaki sokak köpeklerini başka belediyelerin sınırlarındaki
ormanlık alanlara bırakmasını engellemek üzere ilgili STK’lar ve gönüllülerin katılımıyla
hayvanları izleme komisyonları kurulmasını teşvik edecek ve tüm barınakların İklim,
Çevre, Orman ve Su Yönetimi Bakanlığı tarafından yönetilmesini sağlayacağız.
 Petshoplar ve hayvan edinmeyle ilgili daha sıkı kurallar getirecek ve bu kuralların
uygulanmasını sağlayacağız.
 Evcil hayvan üretimine kısıtlamalar getirecek ve kısıtlara uymayanlara, kayıt dışı
üretim yapanlara ve hayvan kaçakçılığına karşı caydırıcı tedbirler alacağız.
Yaban hayvanı ticareti gibi uygulama ve ihaleleri yasaklayacağız.
 Kuşların göç yollarının dikkate alınmasını sağlayacağız.
 Koruma altında olan veya nesli tükenmekte olan hayvan türlerinin avlanmasına izin
veren avlanma kararlarının önüne geçecek, kanunsuz yapılan avlanmalarla mücadele
edip bunların denetimleri artıracağız.
 Zarar gören doğal yaşam alanlarını ve soyu tükenme tehlikesi altındaki türleri etkin bir
şekilde koruyacağız.

Daha Özgür Bir Türkiye İnşa Edeceğiz

İnsan onurunun dokunulmazlığını, devletin insan onuruna saygı gösterme ve onu
koruma yükümlülüğünü anayasal güvence altına alacağız.
 Temel hak ve özgürlüklerin üstün ve bir bütün olduğunu; birbirini tamamladığını;
yasama, yürütme ve yargı organlarını bağladığını; hürriyetin esas, sınırlamanın ise
istisna olduğunu Anayasayla açıkça düzenleyeceğiz. Anayasa’da, temel hak ve
özgürlüklerin ödevle sınırlanması anlayışına son vereceğiz.
 Anayasa’nın “Düşünce ve kanaat hürriyeti” ile “Düşünceyi açıklama ve yayma
hürriyeti”ni düzenleyen maddelerini birleştirerek; madde başlığını “Düşünce, kanaat ve
ifade hürriyeti” olarak değiştireceğiz. Böylece düşünce, kanaat ve ifade hürriyetlerini
güçlendireceğiz.
 İnternet mevzuatını uluslararası standartlara uygun olarak ifade özgürlüğünü
kısıtlamayacak ve kişilik haklarını ihlal etmeyecek şekilde yeniden düzenleyeceğiz.
5651 sayılı Kanun’da internet sitesi yasaklamalarına ve internet üzerinde siyasi iktidar
güdümlü idari denetlemeye ilişkin hükümleri kaldıracağız. Bilgi Teknolojileri ve İletişim
Kurumu Başkanlığının yetkilerini daraltacak, kurumu özgürlükçü bir bakış açısıyla
yeniden yapılandıracağız.
Wikipedia, Youtube, Ekşi Sözlük gibi kolektif içerik üreten mecralara erişim
kısıtlamalarının önüne geçecek ve toplumun bilgiye erişiminin kısıtlanmamasını
sağlayacağız.
Basın özgürlüğünü güçlendireceğiz. Kamuoyunun serbestçe oluşması ve medyanın
çoğulcu bir yapı kazanması için devletin gerekli tedbirleri alma yükümlülüğünü açıkça
düzenleyeceğiz.
Her türlü düşüncenin ifade edilmesi, yayılması ve haberleşmesi hakkını koruyacak,
milletimizin haber alma ve haber olma hakkını özgürce kullanmasını garanti edeceğiz.
Basın özgürlüğüne ve ifade özgürlüğüne yönelik en ağır yasal saldırı olan Sansür
Yasası’nı (Basın Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun)
ivedilikle kaldıracağız.
 Siyasi propaganda üretmek için kurulan ve dezenformasyon üretim merkezi olan, âdeta
kara delik gibi para harcayan Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nı kapatacağız.
 Medya alanının holding patronlarının ekonomik ve siyasi çıkarlarıyla şekil almasına
müsaade etmeyeceğiz. Basın kuruluşlarının eliyle bağımsız, şeffaf ve tarafsız habercilik
yapılmasını temin edeceğiz.
 Yerel medya kuruluşlarının bağımsızlıklarını destekleyeceğiz. Özgür ve objektif bir
biçimde yayın yapabilmeleri için ekonomik sorunlarını çözecek, yeterli maddi kaynaklar
sağlayacağız.
Süreli ve süresiz yayınların çıkarılma süreçlerini kolaylaştıracak, bu yayınların
dağıtılmasının önlenmesi ile toplatılmasında, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde
Cumhuriyet Savcısı’nın kararını zorunlu kılacağız.
 Dernek ve vakıf kurma özgürlüğüne yönelik haksız müdahaleleri önleyecek güvenceler
sağlayacağız.
 Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı için Anayasa ile öngörülen sınırlama
sebeplerinin kapsamını Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne uygun olarak, hürriyetin
esas olduğu anlayışı doğrultusunda daraltacağız. Böylece bu özgürlüklerin belirsiz ve
keyfi şekilde sınırlanmasına son vereceğiz.
 İdari makamların toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yerlerle güzergâh ve
zamanın belirlenmesine ilişkin yetkilerini sınırlandıracağız.
 Kamu kuruluşlarının karar alma süreçlerine ve çalışmalarına gençlik STK’larının
katılımını sağlayarak açık kapı ilkesini esas alacağız.
 Sivil toplum kuruluşlarının kamu yararı statüsü ve vergi muafiyeti gibi desteklerden
yararlanmasında eşit, adil ve şeffaf bir yöntem uygulanmasını sağlayacağız.

Bilgiye Erişimde Fırsat Eşitliği Sağlayacağız

Okul bazında kaynak, fiziki tesis ve donanım yetersizliklerini tespit ederek, eşit ve adil
bir eğitim öğretim fırsatı için okullar arası farklılıkları en aza indirmek üzere üç yıllık bir
eylem planı hazırlayacağız.
 Hiçbir öğrencinin tercih etmediği bir lise türüne ya da programına gitmek zorunda
kalmayacağı; öğrencinin ilgisi, tercihi, yeteneği ve akademik başarısını esas alacak bir
rehberlik ve yönlendirme sistemi oluşturacağız.
 Liselerde her öğrencinin ilgi, yetenek ve kapasitesine uygun şekilde ilerleyebileceği
program seçenekleri oluşturacağız.
Lise eğitimi ile üniversite eğitimi arasında geçiş ve süreklilik bağı oluşturmak amacıyla,
10 ve 11’inci sınıfta öğrencinin yükseköğretimde devam etmek istediği programın giriş
yeterliklerini kazandırmayı amaçlayan derslere odaklanan ve ders sayısının azaltıldığı,
üniversiteye hazırlayan bir program yapısı oluşturacağız.
 Üniversiteye girişte yılda bir defa yapılan sınav yerine çoklu sınav imkânı sunacağız.
 15-25 yaş arası üniversite yönelimi/fırsatı olmayan gençler için üniversitelerle iş birliği
içerisinde sürekli ve iş başında eğitimi destekleyen Meslek Akademileri oluşturacağız.
 İhtiyaç sahibi gençlerin eğitimlerinde kırtasiye, çanta, kıyafet giderlerini ücretsiz
karşılayacağız.
 Fırsat eşitliğini sağlama hedefiyle dezavantajlı gruplar, öğrenciler ve öğretmenler
için dijital hizmet ve donanım vergilerini yeniden düzenleyecek ve bu gruplara
gelir düzeylerine göre bedava veya indirimli teknolojik ekipman ve yazılım desteği
sağlayacağız.
 Öğrencilere kitap ve kırtasiye harcamaları için nakit destek, ulaşım hizmetlerinde ve
teknolojik cihaz alışverişlerinde indirim gibi çeşitli imkanlar ve avantajlar sağlayan
Öğrenci Destek Kartları Projesi’ni hayata geçireceğiz.
 Öğrencilik statüsü devam eden gençlerin tüm sınav başvurularını ücretsiz yapacağız.
 Her türlü eğitim ve öğretim hizmetinden alınan KDV’yi indireceğiz.
 Köy ve mahalle bazında, içinde çalışma odaları, internet, kafe ve kütüphanenin
bulunduğu gençlik merkezlerinin sayı ve işlevini artıracak, böylelikle gençlerin her
türlü bilgiye erişebilecekleri mekânları artıracağız.
 Halk kütüphanelerini kültürel ve sanatsal etkinlikler açısından aktif birer çekim merkezi
olarak yapılandıracak, “24 Saat Hizmet Veren Kütüphane” uygulaması başlatacak,
ulaşım ve kütüphane imkanlarında saat engelini kaldıracağız.

Nitelikli Eğitim ve Beceri Sağlayacağız

Yükseköğretimde adalet, liyakat, şeffaflık, hesap verebilirlik, katılımcılık ve bilimsel
özgürlük ilkelerini güvence altına alacak ve hukukun üstünlüğünü hâkim kılacak
düzenlemeler yapacağız.
 Yüksek katma değerli üretim ve hizmet sektörlerindeki işler ile geleceğin meslekleri
için altyapı oluşturacak yeni teknoloji alanlarına odaklı programlar açacağız.
 Sürdürülebilir bir kalkınma ve gelecek için beceri ve yeterlilik temelli bir eğitim programı
ve pratiğine dönüşüm için eylem planı hazırlayacağız.
Öğretim programlarını pedagojik bilgiler ve ilkeler ile ulusal ve evrensel değerlere
uyumlu hale getireceğiz.
İklim değişikliği ve küresel ısınma konularında farkındalığı, iklim değişikliği etkilerini
azaltım becerilerini eğitimin her kademesinde ve türünde öğretim programları içinde
bütüncül olarak ele alacağız.
İlköğretim ve ortaöğretimde girişimcilik, inovasyon, dijital okur yazarlık, bilimsel süreç,
iletişim, birlikte çalışma, eleştirel düşünme, finansal okur yazarlık ve sürdürülebilirlik
becerilerinin kazandırılmasını bütüncül bir şekilde eğitim öğretim sürecine entegre
edeceğiz.
Teknolojik işsizliğe karşı mesleki eğitimde geleceğin mesleklerini belirleyecek
çalışmalar yapacak, ilgili müfredatı güncelleyerek öğrencilere yeni beceriler
kazandıracağız. Teknoloji ve bilişim liseleri ile gençlerin yazılım, kodlama ve teknoloji
alanlarında meslek sahibi olmalarını sağlayacağız.
Öğretim programlarını kapsayıcı, toplumun her kesiminin katılımını sağlayacak bir
yaklaşımla oluşturacağız.
Yabancı dil öğretimini, dili kullanma becerilerine odaklı olarak yeniden düzenleyecek,
her bireyin yabancı dilde temel düzeyde iletişim kurmasını sağlayacak bir model
oluşturacağız.
Yabancı dil öğretiminde ihtiyaç temelli bir yaklaşımı benimseyerek; bireyin potansiyeli,
hedefleri ve tercihleri doğrultusunda yabancı dil öğretiminde yoğunluk ve seviye
seçenekleri oluşturacağız.
 Rehberlik ve psikolojik danışmanlığı her an her yerde ulaşılabilir profesyonel bir hizmet
alanı haline getireceğiz.
 Erken çocukluk eğitiminden, liseye kadar olan tüm eğitim kademelerinde, okulun
öğrenci sayısına göre ihtiyacı karşılayacak nitelikte rehberlik ve psikolojik danışmanlık
kadrosu oluşturacağız.
 Birer ikişer haftalık kurslarla insanlarımıza; kişisel, mesleki ve akademik rehberlik
hizmetleri sunmanın ciddi sakıncalarının önüne geçmek için rehberlik ve psikolojik
danışmanlık hizmetlerinde uzmanlaşmayı şart koşacağız.
Özel eğitime ihtiyacı olan dezavantajlı çocuk ve gençlerin eğitime erişiminin önündeki
tüm engelleri kaldıracağız.
 Gençlere yönelik kısa eğitim, staj, sertifika, uzaktan eğitim ve ücretsiz dijital atölye gibi
programları geliştirecek ve destekleyeceğiz.
 Mesleki ve teknik eğitimi, istihdam talepleri ve beceri ihtiyaçlarıyla uyumlu olarak
yapılandıracağız.
 Beceri temelli bir yaklaşımı merkeze alarak, mesleki ve teknik eğitim ile istihdam
ilişkisini güçlendireceğiz.
 Mesleki ve teknik eğitime devam eden öğrencilerin güçlü bir şekilde mesleğe
hazırlanması, insana yakışır bir işi ve geleceği olması için 10 ve 11’inci sınıfta sadece
meslek eğitimine odaklanan dersler alması ve bu derslerle birlikte staj-uygulama
yaparak iş hayatına hazırlanmalarını sağlayacak bir mesleki eğitim sistemi
oluşturacağız.
 Mesleki ve teknik liselerde eğitim programlarını öncelikli olarak öğrencilere ilgili üretim
veya hizmet sektörlerinde gerçek iş yaşamı deneyimi kazandırmayı sağlayacak üretim
ve hizmet sektörlerinin bulunduğu yerleşim yerlerinde açacağız.
İşgücü piyasasının dinamizmi ve hızla değişen ihtiyaçları dikkate alınarak, organize
sanayi bölgeleri başta olmak üzere, örgütlü üretim yerleri ve meslek örgütleri
tarafından ihtiyaca göre düzenlenmiş modüler yeniden beceri kazandırma veya
beceri geliştirme programları uygulanması ve bu programlarda edinilen becerilerin
kredilendirilmesini sağlayacak esnek ve çevik bir mesleki ve teknik eğitim yaklaşımının
hayata geçirilmesi için eylem planı hazırlayacağız. Bu planın hazırlanmasında ülkedeki
iyi uygulamaların yaygınlaştırılması/diğer yerleşim yerlerine/bölgelere transfer ve
uyumlanması yaklaşımını benimseyeceğiz.
 Mesleki ve teknik eğitimin tasarımında, uygulanmasında ve yönetiminde başta sektör
temsilcileri olmak üzere, tüm paydaşların etkin katılımı ve iş birliğini sağlayacağız.
 Mesleki ve teknik eğitimde öğrencilere kariyer rehberliği ve istihdam desteği
sağlayacağız.
 Gençlerin meslek seçiminde nitelikli iş ve beceri odaklı bir yaklaşım benimseyerek
mesleki eğitim konusunda gençlere destek sağlayacak, meslek liselerinin nitelikli hale
gelmesini sağlayacağız. Bu liselerden mezun olan gençlere devlet desteği vererek iş
kurmaları ve mesleklerini sürdürmelerini teşvik edeceğiz.
 Kamuda staj yapan gençlerin staj dönemlerinde maksimum beceri ve yetkinlik
kazanmaları için Stajyer Yetenek Yönetim Birimleri oluşturacağız.
 Yerleşik ülkede ihtiyaç duyulan eğitmen ve uzman atamalarını yapacak, bu atamalarda
orada yetişmiş vatandaşlarımıza öncelik vereceğiz. Gençlerin yurtdışındaki
eğitimlerini Türkiye’de tamamlama ve diplomalarının denklik işlemlerinde kolaylık
sağlayacağız.

Genç İstihdamının Önündeki Engelleri Kaldıracağız

İşverenin üzerindeki yüksek işgücü maliyetlerini düşürmek için gençler ve kadınlara
pozitif ayrımcılık yapacak şekilde asgari ücrette devlet desteği sağlayacağız.
 İstihdamı artırmak için sağlayacağımız hibe, vergi, prim, kredi, diğer finansman ve
benzeri teşvikleri gençler lehine güçlendirerek ve farklılaştırarak genç istihdamını
destekleyeceğiz.
 Başarılı sporcu gençlerimize burs olanaklarını artıracağız.
Özel sektör firmalarını, birkaç yıllık istihdam şartına bağlı, sözleşmeye dayalı burs
fırsatlarını finanse etmeye teşvik edeceğiz.
Kamu görevine alınmada her aşamada liyakat ve eşitlik ilkelerini hâkim kılacak,
şeffaflığı sağlayacağız.
Mülakat uygulamalarına son verecek, yazılı sınavda en yüksek puan alandan
başlamak üzere personel alımı yapılmasını sağlayacak, işin niteliği gereği sözlü
mülakat yapılmasının zorunlu olduğu istisnai halleri kanunla düzenleyecek, sözlü
sınavlarda adaylara yöneltilecek soruların kura usulüyle belirlenmesini, sözlü sınav ve
mülakatların kayda alınmasını temin edeceğiz.
 Yıl içinde yapılan Kamu Personeli Seçme Sınavı sayısını artıracak ve bu sınavlardan
ücret almayacağız.
Gençlerin çalışma hayatı ile erken yaşta tanışmasını sağlayacak iş modelleri
geliştireceğiz.
Spor Bakanlığı bünyesinde Yetenek Takip ve Geliştirme Genel Müdürlüğü kuracağız.
Aileler, çocuklar ve gençlere doğru eğitim ve kariyer planlaması için destek vermek
üzere, iş ve meslek danışmanları, psikologlar ve mentorların eşgüdüm hâlinde
çalıştıkları “Yetenek Yönetim Merkezleri” kuracağız.
 Yerel yönetimler bünyesinde her kentte şirketlerin ve 15-25 yaş arası tüm gençlerin
üye olabileceği, gençleri iş ve staj imkanlarıyla buluşturacak bir Kent Kariyer Merkezi
kurulmasını destekleyeceğiz.
 Yerel yönetimler bünyesinde gençlere yönelik yetenek yönetimi ve kariyer koçluğu
hizmeti sunacak Genç Yetenek Yönetim Merkezlerinin açılmasını destekleyeceğiz.
 Teknoloji geçmişi olmayan işsiz gençleri girişimciliğe, yazılım sektörüne, müşteri
tecrübesi uzmanlığı gibi meslek gruplarına yönlendirerek genç işsizliği ve eksikistihdam
sorununu çözmek için yeni imkânlar oluşturacağız.
Gençlere yönelik kısa eğitim programları, stajlar, sertifikalar, uzaktan eğitimler, dijital
eğitim mecraları ve ücretsiz dijital geliştirme atölyeleri gibi programlar geliştirecek ve
destekleyeceğiz.
 Özel proje, program, hibe destekleri ve eğitim programlarıyla gençlerimizin tarımsal
üretim, kırsal turizm, ekolojik yenilikçilik gibi kırsal alanlardaki iş ve istihdam
imkânlarından daha fazla yararlanmalarını sağlayacağız.
 İŞKUR aracılığı ile öğrencilere yarı zamanlı çalışma imkânı sunacak güvenli iş imkânları
için altyapı çalışmalarını başlatacağız.
 Devlet korumasındaki gençlerin İŞKUR eliyle öncelikli olarak istihdama katılmalarını
sağlayacağız.
 Dezavantajlı gruplar için fırsat eşitliğini sağlayacak özel ve kapsayıcı istihdam
programları hayata geçirerek bu grupların istihdam edilebilirliklerini artıracağız.
 Genç kadınların iş gücüne daha aktif katılımını sağlamak amacıyla okul sonrası
eğitmenli aktivite merkezleri ile kreşlerin sayısını yerel yönetimlerle iş birliği içinde
mahalle düzeyinde artıracağız. Bu amaçla, yaşlı bakımına erişimi de iyileştireceğiz.
 Genç kadınların bilgi teknolojileri alanında eğitimini sağlayarak bu alanlarda
istihdamını teşvik edeceğiz.
 Çalışma hayatında genç kadınlara yönelik negatif ayrımcılık içeren her türlü
uygulamaya engel olacağız.
 Engelli gençler için korumalı istihdama ek olarak, istihdam et-eğit-sürdür ilkesinin
uygulandığı ve engellilerin rekabetçi işgücü piyasası içinde yer almasını sağlayacak
“destekli istihdam programı” başlatacak ve bu program kapsamında mesleki
profilleme, iş bulma, meslek yönlendirmesi ve meslek edindirme kursları gibi hizmetleri
vereceğiz.
 Genç engellilerin yetkinlikleri ve yapabilecekleri işlere ilişkin bilgileri de içeren bir veri
tabanı oluşturarak yetkinliklerine uygun eğitim almalarını sağlayacak ve istihdam
edilebilirliklerini artıracağız.
 Yüksek lisans ve doktora programlarına devam eden öğrencilerin araştırma desteği
ve burs imkanlarını artırarak istihdam problemi yaşamadan eğitim hayatlarına devam
etmelerini sağlayacağız.
 Yurtdışı yüksek lisans ve doktora programlarını kazanan öğrencilere devlet tarafından
sağlanan destek programlarını geliştirecek; katıldıkları programları tamamlayan
gençlerin geri dönüşlerini teşvik edici mekanizmalar kuracağız.
Kaçak yabancı işçilikle tavizsiz ve etkin mücadele edeceğiz.

İyi İşlerin Sayısını Artıracağız

 İstihdamda ve eğitimde yer almayan gençler başta olmak üzere yeni bir kariyer
alanına yönelmek veya becerilerini geliştirmek isteyen gençleri eğitecek ve eğitim
sonunda iş yönlendirmesi/eşleştirmesi yapacak “Garantili Yetenek Programları”
başlatacağız.
 Dezavantajlı grupların girişimciliğini artırmak için bu guruplara özgü girişimcilik
eğitimleri düzenleyecek ve kendi işlerini kurmalarını vergi indirimi, SGK prim desteği ve
kredi olanakları ile teşvik edeceğiz.
 Doktora sonrası araştırmacılar için yurtiçi istihdam olanaklarını artıracağız.
Seçkin ve uluslararası saygınlığa sahip yeni Temel Bilimler Enstitüleri ve Temel
Bilimler Uygulama Enstitüleri kurarak biyoloji, kimya, fizik ve matematik gibi alanlarda
ülkemizin en parlak akademisyenlerinin ve gençlerinin potansiyellerini en üst düzeyde
kullanmalarını sağlayacağız.
Gençlerin gıda, tarım ve hayvancılık alanındaki girişimlerini destekleyecek, “genç
çiftçi” tanımını genişleterek daha fazla gencin bu desteklerden yararlanabilmesini
sağlayacak, genç çiftçilere ekolojik okuryazarlık eğitimi vereceğiz.
Gençleri Hazine arazisi kiralama, girişim sermayesi ve düşük faizli kredi gibi teşvikler
başta olmak üzere desteklerden öncelikli olarak faydalandıracak ve tarım alanındaki
mesleklerin gençleştirilmesini sağlayacağız.
15-35 yaş arası genç kadınlardan kendi işletmesini kurarak ayrı bir hane olan ve
sorumlu tek ebeveyn olan çiftçilere 5 yıl boyunca asgari ücretin yarısı kadar çiftçilik
teşvik desteği vereceğiz.
TİGEM bünyesinde bulunan tesis ve işletmeleri genç çiftçilere uygulamalı eğitim
verilecek şekilde yeniden düzenleyecek, bu tesis ve işletmeleri uygun ölçekte tohum
ıslahı ve geliştirmesi yapacak girişimlere kiralayacağız.
Özel proje, program, hibe destekleri ve eğitim programlarıyla gençlerimizin tarımsal
üretim, kırsal turizm, ekolojik yenilikçilik gibi kırsal alanlardaki iş ve istihdam
imkânlarından daha fazla yararlanmalarını sağlayacağız.
Yerel ve geleneksel el sanatlarımızı üreten sanatçılarımıza ve bu sanatları öğrenmek
isteyen gençlere destek sağlayacağız.

İyi Bir Çalışma Hayatı Sunacağız

Çalışanların haklarını koruyan, sosyal güvenlik sistemi ile güçlendirilmiş “güvenceli
esneklik” modellerini kamu kurumları da dahil olmak üzere yaygınlaştırarak, özellikle
üniversite öğrencilerinin ve istihdama girişte zorluk yaşayan gruplan istihdamını
artıracağız.
 Fazla çalışma şartlarını ve ücretleri ILO standartlarına uygun bir şekilde düzenleyecek
ve uluslararası normlara uygun hale getireceğiz.
 Yasal sınırlarla belirlenen çalışma sürelerine ve fazla mesai düzenlemelerine uymayan
işyerlerine ağır yaptırımlar uygulayacağız.
ILO’nun 175 sayılı yarı zamanlı çalışma sözleşmesini kabul edeceğiz.
İşe yeni giren gençlerin «deneme süreci» adı altında ücretsiz sömürülmelerinin önüne
geçeceğiz.
Stajyer olarak çalışılan dönem için sigortalılığı zorunlu hâle getireceğiz.
Staj yapan gençlere en az asgari ücretin yarısı kadar ücret ve yol-yemek ücreti
ödenmesini zorunlu kılacağız.
Mevcut sanayi bölgelerinin kentle bağlantılarını ve yaşam alanı kapasitelerini
geliştirerek gençlerin ve kadınların çalışmasına uygunluklarını artıracağız. Yeni sanayi
bölgelerinin ise tamamını emlak-sanayi modeli ve endüstriyel kent anlayışı kullanarak
geliştireceğiz.
Tarımda çalışan kadınların ve gençlerin Genel Sağlık Sigortası, Bağ-Kur ve SGK
borçlarının tasfiyesini sağlayacağız. Tarımda çalışan kadınların hamilelik ve doğum
sonrası dönemini, sigortalılık süresine dahil edeceğiz.
Genç nüfusu tarıma özendirmek ve çiftçi yaşını gençleştirmek için 35 yaşına kadar
çiftçilerin sosyal güvenlik primlerini devletin karşılamasını sağlayacak düzenlemeyi
getireceğiz. Mevsimlik tarım işçilerine sigorta desteği sağlayıp, konuşlanma şartlarını
insanca yaşanabilir şekilde tanzim edeceğiz.
 Kamu hizmetinde yükselmede objektif kriterlere dayanan ehliyet, liyakat, performans
ve kıdem dışında bir ölçüt kabul etmeyecek, fırsat eşitliğini mutlak surette
sağlayacağız.

Nitelikli Barınma Hakkı Sağlayacağız

‘Konut Edinme-Barınma Hakkı’’ kapsamında herkesin sağlıklı, güvenli, alt yapısı
tamamlanmış konuta erişimini kolaylaştıracak tedbirler alacağız.
 Yüksek öğrenim yurtlarının koşullarını iyileştirmek ve kapasitelerini arttırmak amacıyla
başta sağlık, konfor, güvenlik, mahremiyet, sosyalleşme ve kişisel gelişim alanlarında
olmak üzere atılacak geliştirme adımlarının ve uygulamalarının olduğu Yüksek
Öğrenim Yurtları Eylem Planı’nı açıklayacak ve uygulamaya koyacağız.
 Öğrenci başına en az 12,5 metrekare alan (sosyal alanlarla 16 metrekare) düşen
devlet yurtları inşa edeceğiz. Modüler beton sistemiyle inşa edilecek yurtların Türkiye
genelindeki toplam oda sayısı ilk etapta 1 milyona ulaşacak.
Her yurtta, öğrenci kapasitesine göre çalışma ortamı, kütüphane, bilgisayar odası gibi
temel çalışma alanları yapacağız.
Yüksek öğrenim yurt ücretlerini asgari düzeyde tutacak, isteyen öğrencilerin aldıkları
krediye yurt ücreti kadar tutarı ilave edeceğiz. İhtiyaç sahibi öğrenciler için yüzde 20
ücretsiz yurt kontenjanı oluşturacağız.
Yüksek öğrenim yurduna kayıt imkânı bulamayan öğrencilere yurt ücreti nispetinde
barınma desteği vereceğiz.
Yurtlarda sağlıklı, gençlerin günlük besin gereksinimlerini karşılayan ve lezzetli
yemekleri ücretsiz olarak vereceğiz. Vegan, vejeteryan beslenme gibi tercihleri de
dikkate alan kapsayıcı yemek menüleri sunacağız.
Yurtlarda hızlı, kotasız ve ücretsiz internet hizmeti sunarak, gençlerin akademik
başarıları için, hayati öneme sahip olan, bilgiye erişimin önündeki engelleri kaldıracağız.
Üniversite içinde bulunmayan devlet yurtlarını, imkân bulunduğu ölçüde, sinematiyatro
salonlarının, spor merkezlerinin, öğrencilerin bir arada vakit geçirebilecekleri,
kafe, yürüyüş yolları, ufak hobi bahçeleri gibi alanların olduğu, çok yönlü kampüsler
olarak tasarlayacağız.
Siyasi sebeplerle yurttan atılmalara son vereceğiz.
 Özel öğrenci yurtlarının etkili biçimde denetlenmesini ve ilgili mevzuata tam uyumlarını
sağlayacağız.
 İl genelinde yüksek öğrenim yurtlarını sayıca artırıp, karma yurt uygulamasını tekrar
başlatacağız.
 Yurt yaptırma için sosyal medya kampanyaları düzenleyip, devlet tarafından yurt
yapacak hayırseverlere teşvikler vereceğiz.
Yerel düzeyde yurt yaptırma dernekleri açılmasını teşvik edeceğiz.
 Lüks konutların inşa edildikleri alanlardaki diğer konutların da fiyatlarını ve kiralarını
yükseltmesi nedeniyle özellikle kiracılığın yoğun olduğu sosyal konut bölgelerinde lüks
konut yapım iznini belli kriterlere bağlayacağız.
 Bir evin belirli bir süre el değiştirmemesi ve kiraya verilmemesi durumunda boş ev
vergisi uygulayacağız.
 Belli bölgelerde kira bedeli üst sınırının o mülk için ödenen emlak vergisinin belirli bir
oranı olarak tespit edilmesini ve bu sayede kiraların dengelenmesini sağlayacağız.
 Kirada oturan düşük gelirli hanelere gelir düzeylerine göre kira yardımı yapacağız.
 Düşük gelirli haneleri odaklayan ve TOKİ’nin veya belediyelerin ev sahibi olduğu kiracı
modelini yaygınlaştıracağız.
Emlak rayiç bedellerini güncel piyasa değerleri ile uyumlu hale getirecek ve bu
bedellerin tapu sicil müdürlüklerine entegrasyonunu sağlayacağız.
 İlk kez konut alımında tapu harcı almayacağız.
 Sağlayacağımız güven, istikrar ve düşük enflasyon ortamıyla maliyetlerin öngörülebilir
hale gelmesini sağlayacak, uzun vadeli ve ödenebilir finans imkânlarının önünü
açacağız.
 Konut sahibi olmak isteyen düşük gelir grubundaki vatandaşlara ve/veya dezavantajlı
kesimlere uzun vadeli ve uygun koşullu kredi imkânları sağlayacağız.

Sosyal Yaşam Kalitesini Artıracağız

İYİ Yaşam Gelir Modelini hayata geçirecek, 18-26 yaş arasındaki okusun okumasın,
çalışsın çalışmasın tüm gençlere aylık “Temel Gelir Desteği” sağlayacağız. Destek
tutarında her yıl yıllık tüketici enflasyonu kadar artış yapacağız.
 Rüzgargülü Projesi ile ilk ve ortaokuldaki çocukların ve lise öğrencisi gençlerin
ücretsiz kahvaltı ve öğle yemeği hizmeti sunularak sağlıklı ve dengeli beslenmelerini
sağlayacağız.
 Yaz kampları, turistik bölgelerde öğrenci tesisleri oluşturarak gençlerin yaz döneminde
bir hafta tatil yapabileceği alanlar oluşturacağız.
Üniversitelerde bahar şenliklerine konulan fiili yasakları kaldırarak etkinlikleri
destekleyeceğiz.
Başka ülkelerdeki gençler ile ülkemizdeki gençleri buluşturacak, uluslararası üne sahip
sanatçı ve müzik gruplarının katılacağı konser ve festivalleri destekleyeceğiz.
Gençlik kamplarının sayısını artıracak ve kampların her şehirde yaygınlaşması için
çalışmalar başlatacağız.
Yerel yönetimlerle iş birliği içinde sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı mahallelerde
ücretsiz spor organizasyonları düzenleyecek ve bu mahallelerdeki gençlerin
profesyonel spor eğitimleri için burslar vereceğiz.
Örgün eğitim kurumlarında sanat atölyelerini yaygınlaştıracak, sanat derslerinde
sayısal notlandırma sisteminden geçti/kaldı değerlendirme sistemine geçilmesini
sağlayacağız.
Yerel düzeyde sanat okulları açacağız.
Gençlerin kültür ve sanat aktivitelerinden 25 yaşına kadar ücretsiz yararlanmasını
sağlamak için kültür kartı vereceğiz.
 Gençlere pasaportu ücretsiz verecek, yurtdışına çıkışta harç almayacağız.
 Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için büyük bir yük olan THY biletlerinin
tatil dönemlerinde indirimli olmasının önünü açacak ve bu imkânın bir daha geri
alınmamasına yönelik gerekli düzenlemeleri yapacağız. Özellikle 18-25 yaş arası
gençlere yönelik kampanyalarla gençlerin memleketleriyle bağlarını güçlendirmeye
yönelik girişimleri destekleyeceğiz.
 KYK kredi ve burs tutarlarını artıracağız.
 İsteyen öğrencilerin KYK borçlarını sosyal sorumluluk projeleri kapsamında çalışarak
kısa sürede ve hayatlarına olan olumsuz etkileri asgari seviyeye indirilecek biçimde
ödemelerine imkân sunacağız.
 KYK borçları hakkında yasal işlem ve icra takibi başlatılan gençlerin, borçlarını
yeniden yapılandırarak, borcun geri ödemesini zorlaştıran çelişkili hukuki süreçleri
güncelleyeceğiz.
 Kadınların ve gençlerin sosyal hayata katılımlarını artırmak için yerel yönetimler
tarafından kent içi sosyal imkanları ve sosyal alanları çeşitlendireceğiz.
 Üniversite öğrenci kulüplerini destekleyeceğiz.

Sağlık Hizmetlerini İyileştireceğiz

Gençlerin psikososyal ihtiyaçlarını ücretsiz ve erişilebilir hizmetlerle destekleyecek,
7/24 çalışacak Genç Destek Hattı’nı oluşturacağız. Bu hizmeti çevrimiçi ve yüz yüze
psikososyal destekle güçlendireceğiz.
 Gençlerin ruhsal iyi olma hallerini koruyabilmeleri için eğitim müfredatına sağlıklı
bağlanma, bağımlılık, depresyon, anksiyeteyle başa çıkma ve benzeri alanları
kapsayan dersleri ekleyeceğiz.
 Genç kadınları rahim ağzı kanseri ve genital siğillerden korumak için HPV aşılarını
diğer rutin aşılarda olduğu gibi ücretsiz olarak temin edeceğiz. Ayrıca tüm bebeklere
ishal (Rotavirus) aşısı ve meningokok menenjiti aşısını da ücretsiz yapacağız.
Genç kadınlara üniversitelerinde ve yurtlarında hijyen ürünleri desteği sağlayacağız.
Sosyo-ekonomik yönden dezavantajlı bölgelerde toplum sağlığı merkezleri,
anaokulları, gençlik merkezleri ve halk eğitim merkezleri gibi yapıların sayısını artıracak
ve bu merkezleri işlevsel hale getirerek yoksulluğun eğitim, sağlık ve sosyal alanlarda
neden olduğu dezavantajlar ile mücadele edeceğiz.
Sağlıklı yaşamı ve sporu gündelik hayatına dâhil etmiş olumlu gençlik liderleri
yetiştirecek, gençlik liderlerinin gençlerin en fazla faaliyette bulunduğu sosyal
medyada da aktif olmalarını teşvik edeceğiz.
Uyuşturucu çeteleri ile mücadele için okul çıkış saatlerinde ve öğle aralarında okullar
ve yakın çeevresinde sivil polis timlerin sürekli görev yapmasını sağlayacağız.
18 yaş altı ve eğitime devam eden gençlere uyuşturucu veya kimyasal uyuşturucu
satıcılarına yönelik cezaları en az 2 katına çıkaracak, bu suçlarda infaz indirimlerinden
yararlanmayı önleyecek hukuki düzenlemeleri yapacağız.

Çevreye Saygılı, İklim Krizine Duyarlı, Sürdürülebilir Politikalar Uygulayacağız

İklim değişikliğiyle mücadeleyi yoksulları, kadınları, gençleri ve tüm dezavantajlı
kesimleri koruyacak şekilde adil dönüşüm ilkesi çerçevesinde yürüteceğiz.
 Gelecek nesillerin ekosistem hakkını anayasal güvence altına alacağız.
 Çevre Kanunu’nu doğa hakları temelinde yeniden düzenleyeceğiz.
İklim Kanunu çıkartacak, ilgili diğer düzenlemeleri bu kanunla uyumlu hale getireceğiz.
Paris İklim Anlaşması’nın hedefini ve gerekliliklerini yerine getirecek, anlaşma
prensipleri doğrultusunda 2050 yılı net sıfır karbon emisyonu hedefi koyacağız.
Paris İklim Anlaşması hedefleri doğrultusunda fosil yakıt tüketimlerinin kademeli
olarak azaltılmasının yanı sıra temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının geliştirilmesi
ve yaygınlaştırılmasını teşvik edeceğiz.
Sera gazı salınımını azaltmaya yönelik sınırlayıcı düzenlemeleri hayata geçireceğiz.
Tüm kentlerde bisiklet yolu ağları yapacak, Trafik Kanunu’nda bu konuda düzenlemeler
yapacağız.
Çevre İhtisas Mahkemeleri kuracak, Türk Ceza Kanunu’ndaki çevre suçlarının
kapsamını genişletip, cezalarını artıracağız.
Çevre, ekoloji, tarihi ve kültürel değerlerin, doğal ekosistemlerin, halk ve çevre
sağlığının korunması gibi amaçlarla açılacak davaları kamu davası olarak kabul edip
harçtan muaf tutacak, yürütmeyi durdurma ya da iptal kararlarını uygulamayan kamu
görevlileri ile proje sahiplerine uygulanacak yaptırımları daha ağır hâle getireceğiz.
 Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) ve Stratejik Çevre Etkisel Değerlendirmesi (SÇD)
süreçlerini katılımcı ve etkili hale getireceğiz.
 Kamu alımlarında da sürdürülebilir ürünlerin tercih edilmesine yönelik davranışsal
değişimlerin sağlanması kapsamında zorunlu “Yeşil Kamu Alımları” kriterleri
belirleyeceğiz.
 Bilimsel verileri temel alarak iklim değişikliği kaynaklı afetler için bütüncül bir planlama
yaklaşımı ile mekânsal planlar hazırlayacağız. Kentsel mekânları ekolojik unsurları
gözeterek planlayacağız.
 İklim değişikliği ve şehirler arasındaki ilişkiyi kurarken yalnızca iklim değişikliği kaynaklı
aşırı hava olaylarına karşı daha dayanıklı bir altyapıyı değil, aynı zamanda emisyon
azaltımına imkân sağlayacak bir alt ve üstyapıyı da geliştireceğiz.
 Kötü durumda olan ekosistemleri eski haline getirmek ve biyoçeşitlilik üzerindeki
baskıları azaltmak için geniş kapsamlı bir Doğa Restorasyon Planı hazırlayacağız.
Biyoçeşitlilik stratejisinin temel unsurlarından biri olacak Doğa Restorasyon Planı
ile birçok kara ve deniz türünün ve habitatın yok olmasını tersine çevirmeyi ve onları
sağlıklı bir duruma geri getirmeyi hedefleyeceğiz.

Yurt Dışı Türkler Beyannamesi

Siyasal Temsiliyetin Güçlendirilmesi

TBMM’de mevcut milletvekili sayısını artırıp güçlendirilmiş parlamenter sistem içinde
yurt dışının ayrı bir seçim bölgesi olmasını sağlayacağız.
 Yurt dışındaki vatandaşlarımıza hizmet eden kurumlar arasındaki koordinasyonun
sağlanması ile ilgili bir altyapı çalışmasını ivedilikle başlatacağız ve insanlarımızın
sorunlarının daha etkin çözülmesi için Yurt Dışı Türkler Bakanlığının kurulmasını ya da
mevcut bir bakanlığın bu bağlamda genişletilmesini sağlayacağız.
 Yurt dışındaki insanımızın dünyanın her yerinde haklarının korunması önceliğimiz
olacak. Güçlü bir devlet olarak, yurt dışındaki vatandaşlarımızı coğrafya ve konjonktür
gözetmeksizin destekleyeceğiz. Vatandaşlarımızın bir dış politika enstrümanı
muamelesi görmesinin önüne geçeceğiz. Oluşturacağımız kurumsal mekanizmalar
ile yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızla sorunlarının çözümüne yönelik ya da farklı
ihtiyaçlar için düzenli istişareler gerçekleştirecek ve vatandaşlarımızı karar alma
süreçlerine dahil edeceğiz.

Yabancı Düşmanlığı, Ayrımcılık ve İslamofobi ile Mücadele

İslam karşıtlığı ve ayrımcılık başta olmak üzere yurt dışındaki vatandaşlarımızı meşgul
eden meselelerle alakalı büyük bir hassasiyetle çalışmalar yapacağız. Özellikle yurt
dışındaki vatandaşlarımızın maruz kaldığı ayrımcılık, ırkçılık, yabancı düşmanlığı ve
İslam karşıtlığı gibi konularda uluslararası iş birlikleri geliştirmeye yönelik üst düzey
temaslar kuracağız.
İslamofobi ve ayrımcılıkla mücadeleyi konu alan bilimsel araştırmaları ve projeleri
destekleyecek, ayrımcılık ve nefret söylemi izleme mekanizaları kurarak bu vakaların
belgelenmesini ve vatandaşlarımızın bu konudaki mağduriyetleri ile ilgili hukuki
süreçlerinde onlara destek sağlayacağız.
İslamofobi ve ayrımcılık konularında çalışan sivil toplum çalışmalarını destekleyecek ve
bu alanlarda yeni düşünce kuruluşlarının kurulmasına ön ayak olacağız. Bu kapsamda
ayrımcılıkla mücadeleyi, hoşgörüyü ve barışı odağına alan «Mevlüde Genç Vakfı”nı
kuracağız. Almanya’da pek çok ödüle layık görülmüş Mevlüde Genç’in vasiyetini yerine
getirme yolunda hoşgörü, kültürler arası uzlaşma ve dinlerin barış içinde bir arada
yaşaması temalı bir müze kurulması için çalışmalar yapacağız.
Türkiye’de İdari İşlemlerde ve Konsolosluk İşlemlerinde Kolaylıklar
Yurt dışındaki vatandaşlarımızın Türkiye’deki kamu kurum ve kuruluşlarında
ihtiyaçlarının giderilmesini sağlamak için ilgili kurumlarda, diplomatik misyonlarda ve
gümrük kapılarında kolaylaştırıcı uygulamalara geçeceğiz.
Konsolosluklarda liyakatli atamalar yapacak ve öncelikle yurt dışında yetişmiş
insanlarımızın buralara yerleşmesini sağlayacağız.
Konsolosluk binalarının ihtiyaca cevap verir halde olmasını sağlayacak, işlem harçlarını
yarı yarıya düşüreceğiz.
E-konsolosluk hizmetlerini çeşitlendirip, tüm hizmetlerin Türkiye’ye gitmeden
konsolosluklarda yapılmasını kolaylaştıracak ve vatandaşlarımıza verilen hizmetlerin
kalitesini iyileştireceğiz.
 Vatandaşlarımızın konsolosluk ile ilgili işlemlerine dair şikâyet ve geri bildirimlerini
iletebileceği bir iletişim hattı kuracağız.
 Pasaport yenileme işlemlerinin maksimum 10 iş gününde yapılmasını sağlayacak
ve sınır kapıları gişe sayısını arttıracağız. Vatandaşlarımızın ana vatanımıza geliş
güzergâhındaki ülkelerde görevli büyükelçiliklerimiz aracılığıyla gümrük kapılarında
bekleme sürelerini azaltmak üzere ilgili ülke yetkilileri ile iş birliği yapacağız.
 Ticari ataşelikler bünyesinde kurulacak ajanslar ile vatandaşlarımızın yatırımları için
ve Türkiye’deki hukuki süreçlere dair ticari ve hukuki danışmanlık hizmeti sunacağız.
Yerleşik ülkede alınan askerlik yapamaz raporunun Türkiye’de kabul edilmesini
sağlayacağız.
 Askerlik bedelini 000 avroya düşürecek ve askerlik görevinin farklı programlarda ve
kamu hizmetlerinde görev yaparak tamamlanmasını sağlayacağız.
 Vatandaşlarımızın yurt dışı çalışma sürelerinin borçlandırılıp Türkiye’de emekli olma
hakkının tekrar SSK üzerinden gerçekleşmesini sağlayacağız.
 Devletlerarası sosyal güvenlik anlaşmalarını güncelleyip, YUPASS (Yurt Dışı Provizyon
Aktivasyon Sağlık Sistemi) uygulamasında beliren sıkıntıları gidererek yurt dışındaki
vatandaşlarımızın izinleri süresince ülkemizdeki bütün sağlık hizmetlerinden
faydalanmalarını sağlayacağız.
 Yurt dışından alınmış olan telefonların Türkiye’de kullanım süresini 18 aya çıkaracağız.

Yerleşik Ülkelerdeki Hakların ve Hizmetlerin İyileştirilmesi

İlgili ülkeler nezdinde insan hakları çerçevesinde vatandaşlarımızın haklarının
iyileştirilmesi ve dinî gerekliliklerin yerine getirilmesini kolaylaştırmak amacıyla
girişimlerde bulunacağız.
Yurt dışında yaşayan vatandaşlarımızın temel haklarının kullanımının güçlendirilmesini
destekleyeceğiz. Çifte vatandaşlığın evrensel ve hukuksal bir hak olmasından hareketle
her bir vatandaşımızın yaşadığı ülkenin eşit vatandaşı olması konusunda çalışacağız.
 Aile birleşimi ve vize işlemlerinin kolaylaştırılıması ile ilgili olarak yerleşik ülke diplomatik
misyonlarıyla görüşmeler yapacağız.
 Kadın, Aile ve Çocuk Bakanlığı ünyesinde şartları iyileştirilmiş, gelenek ve
göreneklerimize uygun hizmet veren yaşlı bakımevi açılmasını destekleyeceğiz.
 Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesinden ve insan kaynaklarından destek alınarak
cenazelerin İslami kurallara uygun ve ücretsiz naklini sağlayacağız ve mezar yerlerinin
devlet tarafından mülkiyetinin satın alınması hususunda girişimlerde bulunacağız.
Dil, Din, Kültür Bağlarının Korunması ve Geliştirilmesi
 Kapsamlı bir plan çerçevesinde yurt dışındaki vatandaşlarımıza yönelik hizmetleri
kurumsallaştırıp vatandaşlarımızın içinde bulundukları topluma entegrasyonları ile o
ülkelerde ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal hayata daha da fazla dahil olmalarını
destekleyeceğiz.
Yurt dışında yaşayan insanımızın kimlik ve kültürel aidiyetlerinin güçlendirilmesi
ve vatandaşarımıza yönelik hizmetlerin iyileştirilmesine yönelik çalışmalar
gerçekleştireceğiz.
Yurt dışında yaşayan insanlarımız için büyük bir yük olan THY biletlerinin tatil
dönemlerinde indirimli olmasının önünü açacak ve bu imkânın bir daha geri
alınmamasına yönelik gerekli düzenlemeleri yapacağız. Özellikle 18-25 yaş arası
gençlere yönelik kampanyalarla gençlerin memleketleriyle bağlarını güçlendirmeye
yönelik girişimleri destekleyeceğiz.
Yerleşik ülkede ihtiyaç duyulan eğitmen ve uzman atamalarını yapacak, bu
atamalarda orada yetişmiş vatandaşlarımıza öncelik vereceğiz. Gençlerin yurt
dışındaki eğitimlerini Türkiye’de tamamlama ve diplomalarının denklik işlemlerinde
kolaylık sağlayacağız.

STK Çalışmalarının İyileştirilmesi ve Güçlendirilmesi

Yurt dışında STK’larımıza ayrım yapmadan eğitim ve kültür alanlarında proje destekleri
verecek, bu STK’ların etkin ve geniş kitlelere ulaşacak biçimde güçlendirilmesini ve
görünür olmasını sağlayacağız.
STK’larımız ve ilgili devlet kurumları arasında kuracağımız şeffaf bir mekanizma ile
dil ve kültürün yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmaları destekleyeceğiz. Yurt dışında
yaşayan çocuklarımızın daha erken yaşlarda ana dilini ve kimlik bilincini güçlendirmeye
yönelik programlar uygulayacağız.
 Türkiye’deki ve yurt dışındaki STK’lar arası iş birliklerine yönelik destek programlarıyla
bağlarımızın güçlenmesini hedefleyeceğiz. Özellikle gençleri merkeze alan projelerle
yurt dışındaki gençlerimizin Türkiye’deki yaşıtlarıyla ve memleketleri ile bağlarını
güçlendireceğiz.
 Kurumlarımız, üniversitelerimiz ve araştırma merkezlerinin yurt dışındaki insanımızın
sosyal, ekonomik, kültürel, siyasi, sağlıksal, hukuki ve diğer ilgili alanlardaki meseleleri
ve gündemleri ile ilgili araştırmalar yapmalarını teşvik edeceğiz.
 Yurt dışında, özellikle Avrupa’daki, gençlerimizin ülkemiz ile olan bağlarını entelektüel
düzeyde koruyabilmeleri için gerek dil eğitiminde gerekse akademik çalışmalar
bağlamında başta Türk-Alman Üniversitesi olmak üzere mevcut eğitim kurumlarını
güçlendirecek ve yeni kurumların oluşmasını destekleyeceğiz.