Temel hak ve özgürlükler
Kadınlar için özgürlük ve eşitlik
İktidarların estirdiği faşizme ve erkek egemenliğine karşı örgütlenmeyi ve dayanışmayı büyütmek için geliyoruz.
Erkek egemenliğinin benzer biçimlerini farklı gibi sunan erkek ittifaklarına karşı özgürlük, demokrasi, barış ve eşitlik için 3. Yol’da yürüyoruz.
Kadınların tarihsel kazanımları ve biz’lerin mor çizgisi olan eşbaşkanlık ile eşit temsiliyet ilkesi ve İstanbul Sözleşmesi ile birlikte değiştireceğiz.
Devletin, dini ve inançları tahakküm altına almasına ve inançlara yönelik tekçi, inkârcı ve asimilasyoncu politikalara karşı özgürlükçü laikliği savunuyoruz.
İnanç ve vicdan özgürlüğünü, inançların çoğulluğunu ve eşit yurttaşlığı Demokratik Cumhuriyet ile anayasal güvenceye almak için birlikte değiştireceğiz.
Halkları ayrıştıran, yaşam biçimlerini, inançları ve dini değerleri baskı altına alan ve siyasetin aracı haline getiren AKP-MHP dönemine son vermeye geliyoruz.
Gençler
Gençliğin yaşamını kuşatma altına alan, yoksullaştıran ve geleceksizliğe sürükleyen düzene karşı gençlerin yönetimde ve tüm karar süreçlerinde yer alması için geliyoruz! Tahakküme, baskıya, sömürüye ve yaş ayrımcılığına karşı bugünün ve yarının 3. Yolu için gençlikle hazırız!
Milyonlarca öğrencinin ve ailenin emeğini yok sayan, adaletsiz ve niteliksiz sınav sistemlerini değiştireceğiz. Öğrencilerin yetenek, algı, yaratıcılık ve becerilerine göre eğitim hayatının şekillenmesi için düzenlemeler yapacağız.
Tekçi düşüncenin dayatmasından ve ezberci eğitimden uzak, farklılıklara açık, barışçı değerleri öne çıkaran bir eğitim anlayışını esas alarak, öğretmen-öğrenci arasındaki hiyerarşik ilişkiyi sorgulayan, gençlerin öğrenme ihtiyaçlarını göz önünde bulunduran, deneyimsel ve biçimsel olmayan öğrenme zeminlerinin planlanmasını ve gerçekleştirilmesini sağlayacağız.
Bilimsel, özgür ve anadilinde eğitimi sağlayacağız.
Üniversitelerin özgür, demokratik yapılanmasını, eğitim ve öğretim idari özerkliğini “özgür düşünce-bilimsel akademik eğitim-insan ve doğa” bütünlüğü ile hayata geçireceğiz.
Demokratik, özgür, katılımcı üniversite modelinde, üniversitenin tüm bileşenlerinin eşit söz ve karar hakkına sahip olduğu Demokratik Üniversite Meclislerini kuracağız.
Eğitimin her kesiminde sağlamcılıkla mücadele edeceğiz. Engellilerin ihtiyaçlarını gözeten bir eğitim anlayışı doğrultusunda çalışmalar yürütecek, doğayla uyumlu ve engelsiz okullar, eğitim yerleşkeleri inşa edeceğiz.
Demokratik ve kadın özgürlükçü üniversiteler için “mor seferberlik” başlatacağız.
Cinsiyetçi ve tekçi eğitim anlayışına karşı ayrımcılığa maruz kalmadığımız üniversiteleri kuracağız. Üniversite kampüslerinde “Cinsel Tacizi ve Saldırıyı Önleme Birimleri”ni kuracağız.
YÖK’ün kaldırdığı “Toplumsal Cinsiyet Tutum Belgesi”ni yeniden uygulamaya koyacağız.
Gençlik politikalarının doğrudan gençlerin kendisi tarafından belirlenmesini ve yürütülmesini sağlamak amacıyla Gençlik Bakanlığı oluşturacağız.
Tüm öğrencilerin barınma ve beslenme ihtiyacını parasız karşılayacak yurtlar inşa edeceğiz.
Gençlik bütçesi oluşturacağız.
Gençlerin çalışma hakkını güvence altına alarak istihdam sağlayacak çözümler geliştireceğiz.
Genç işsizliği ve genç yoksulluğuyla mücadelede genç işsizler için asgari temel gelir uygulamasını başlatacağız.
Gençlerin sağlık hakkından ücretsiz bir şekilde yararlanmasını sağlayacağız.
Kırsalda, köyde yaşayan, ev işçisi olarak emek veren, tarımda ücretsiz işçi olarak çalışan genç kadınların; yarı zamanlı, mevsimlik, geçici ya da meslek öğrenme ve staj amaçlı çalışan gençlerin temel sağlık, sosyal emeklilik ve işsizlik sigortalarının karşılanması için özel sosyal güvenlik planı hazırlayacağız.
Madde bağımlılığını önlemeye yönelik farkındalık çalışmalarımızı kamusal desteklerle yaygınlaştıracağız. Madde bağımlısı gençler için danışma ve rehabilitasyon merkezlerinin kurulması ve koruma amaçlı sağlık hizmetlerinin ücretsiz olarak karşılanması için çalışmalar yürüteceğiz.
Gençlerin sosyal hakları ve yaşam hakkı önünde engel teşkil eden zorunlu askerlik yasasını kaldıracağız. Vicdani ret hakkını yasal bir statüye kavuşturacağız.
Buradayız, çocuklarla birlikte değiştireceğiz!
3. Yol’da Yeni Yaşamı çocuklarla örmek için biz hazırız Çocukların, ebeveynlerin uzantısı ve geleceğin projeleri değil; bugünün hak sahipleri ve toplumsal özneleri olmaları için geliyoruz… Çocuklar adına değil; çocuklarla birlikte Demokratik Cumhuriyet’i inşa etmek için geliyoruz…
Çocuklar arasındaki anadili, kimlik, kültür, inanç, mezhep, cinsiyet, beden farklılıklarına yönelik ayrımcılığa son vereceğiz.
Çocukların yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenme hakkına erişimini sağlamak için erişilebilir gıda bankaları kuracağız.
Çocukların beslenme, barınma, sağlık, ulaşım, giyim ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarını kamu bütçesinden sağlayacağız.
Çocuk bakımını sadece kadınların görevi olarak gören yaklaşıma karşı, çocuk bakım hizmetini kamusallaştırarak ücretsiz bakım evleri ve kreşler açacağız.
Çocuklar için eğitim ve sağlık hizmetlerini anadilinde, cinsiyet özgürlükçü, bilimsel ve parasız hale getireceğiz.
Çocuklar için kamu bünyesindeki kültür, sanat, eğitim ve spor etkinliklerini 37 nitelikli ve ücretsiz hale getireceğiz.
Çocukların kültürel-sanatsal, bilimsel, sportif deneyimler yaşayabileceği, oyun oynayabileceği ve sosyalleşebileceği ekolojik ve güvenli çocuk alanları inşa edeceğiz.
Çocuk politikalarını, çocuklarla birlikte ve çocukların ihtiyaçları ile sorunlarını esas alarak geliştireceğiz. Çocuklara duyarlı bütçelemeyi hayata geçireceğiz.
Çocuk Bakanlığı kuracağız ve bakanlık bünyesinde ‘Çocuk Hakları Eylem Planı, Çocuk Politikaları Strateji Belgesi ve Çocuklar İçin Politika İlkeleri’ni oluşturacağız.
Meclis bünyesinde daimî bir Çocuk İhtisas Komisyonu kurulmasını sağlayacağız ve tüm yasal düzenlemelerde “Çocuk Etki Değerlendirmesi (ÇOED)” uygulamasını esas alacağız.
Çocuk Parlamentosu’nun hayata geçirilmesine öncülük edeceğiz ve yerel yönetimlere bağlı çocuk akademileri ile çocuk meclislerini kuracağız.
Türkiye’nin; Çocuk Hakları Sözleşmesi’nde anadili, inanç ve kültürel haklara ilişkin maddelere koyduğu çekinceleri kaldıracağız.
Çocuk Cezaevlerini ve Çocuk Eğitim Evlerini kapatarak, çocukları hapsetmeyen onarıcı ve özgürlükçü bir çocuk adalet sistemini inşa edeceğiz.
Adalete erişimi kolaylaştırmak ve çocuklara yönelik her türlü şiddeti önlemek amacıyla tüm kentlerde Çocuk Hakları Merkezi (ÇHM) açacağız.
Şehirlerde ve diğer yerleşim yerlerinde çocukların yaşam ve oyun alanlarına giren, ölümlerine ve sakatlanmalarına sebep olan zırhlı araçların bu alanlarda kullanılmasını engelleyeceğiz.
Mevsimlik tarımda, işyerlerinde, sokakta, evde ve okulda staj adı altında çocukların sömürülmesine ve çocuk yoksulluğuna son vererek 18 yaşın altındaki çocukların işçileştirilmesini yasaklayacağız.
Engelli çocukların yaşamın bütün alanlarına özgürce katılımını sağlamak için gerekli tedbirleri alarak, çocuk alanında Engellilik Manifestosu’na bağlı kalacağız.
Özel savaş politikalarından biri olarak kullanılan ve Türkiye genelinde 9 yaşa kadar inen uyuşturucu bağımlılığına son vereceğiz.
Mülteci çocukların toplumsal yaşamın her alanında maruz bırakıldığı ayrımcılığa son vereceğiz.
İstanbul Sözleşmesi’ni geri getirerek çocuklara yönelik ihmal, istismar, sömürü ve şiddetin her biçimine son vereceğiz.
Çocuklara yönelik her türden suçun önlenmesi amacıyla, ulusal ve uluslararası yasaları etkin bir biçimde hayata geçirerek, iyi hal indirimi uygulamasına ve cezasızlık politikalarına son vereceğiz.
Çocuk Esirgeme Kurumu ile devlete bağlı diğer çocuk kurumlarında ve Diyanet’e bağlı dernek ve vakıflarda çocukların maruz bırakıldığı ihmal, istismar, sömürü ve şiddeti önleyici mekanizmaları işleterek son vereceğiz.
Evlilik adı altında çocuk istismarına son vereceğiz.
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel ilkelerini esas alan çocuk kurumlarına kamu bütçesinden destek sağlayacağız.
Çocuk İzlem Merkezlerini amacına uygun hale getirip 81 ilde yaygınlaştıracağız.
Buradayız, engellerilerle birlikte değiştireceğiz!
Engellilere yönelik sağlamcı ideolojilerin tüm uygulamalarını, ayrımcılığını, normallik dayatmasını ve tek tipleştirilmiş beden algısını esastan ret ederken; engellilerin eşit, onurlu ve bağımsız yaşam hakkını her şeyin üstünde tutmak için geliyoruz! Engelli yurttaşların farklılıklarının toplumsal kabulü için “Yeni Engellilik Kültürü” inşası için buradayız.
Tüm kurumlarda engellilere özel bütçe kaleminin yer almasını sağlayacağız.
Engelli yurttaşların sorunlarının çözümü amacıyla “Engelliler Bakanlığı” kuracağız.
BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nde taahhüt edilen ilke ve yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlayacağız.
Kamusal ve özel çalışma alanlarında engellilere yönelik istihdam kotasını yüzde 10’a çıkaracağız. Engellilerin işsizlik sigortası ve emeklilik haklarından kaynaklı ortaya çıkan mağduriyetlerini gidereceğiz.
Her engelliye, asgari ücrete eşdeğer bir ‘’Temel Yurttaşlık Geliri’’ ödemesi yapacağız.
Süresiz engellilik raporlarındaki rapor yenileme uygulamasına son vereceğiz.
Engelliler için erişilebilir kentler inşa edeceğiz.
İşaret dili ve Braille alfabesini anadili kabul ederek, kamu hizmetleri sunumunda zorunlu tutacağız. Kamusal mekânlarda ve yerel yönetimlerin görev alanlarındaki mimari yapıların erişilebilirliği için ödenek kısıtlaması olmayacak şekilde dönüşüm bütçesi hazırlayacağız.
Özel sektördeki işletmelerin, erişilebilirlik yönündeki dönüşümlerini teşvik kapsamına alacağız. 40 Sosyal ve kültürel yaşamı var eden mekânların tamamında, “Ayçiçeği” yaka kartı uygulamasına geçeceğiz.
Sağlık Uygulama Tebliği’nde ödenmeyen ya da ilave ödemeler çıkaran uygulamaları ortadan kaldırarak, bunların ücretsiz karşılanmasını sağlayan gerekli düzenlemeleri yapacağız.
SMA hastalarının ihtiyaç duyduğu ilaç giderlerinin tamamını koşula bağlamaksızın ücretsiz hale getireceğiz.
Koku, ses, ışık ve farklı mekânlara karşı hassasiyeti olan nöroçeşitli gruplar için, kamusal ve özel sağlık hizmeti veren tüm kurumlarda, yatışlı tedavi ihtiyacını giderecek, refakatçileriyle kalabilecekleri uygun özelliklerdeki odaların oluşturulmasını zorunlu kılacağız.
Engellilerin ve yaşlıların talepleri ve ihtiyaçları durumunda, yorucu prosedürlere maruz kalınmayan, evde tanı, tetkik, rehabilitasyon ve tedavi hizmetleri alabilecekleri mobilize sağlık sunucuları ağı oluşturacağız.
Engellilerin ve yaşlıların bedensel aktivitelerini destekleyen ve ihtiyaç olarak ortaya çıkan Fizik Tedavi Hizmetlerini, sürelerle sınırlandırmaksızın, ücretsiz, anadilinde, erişilebilir olarak karşılayacak yeni düzenlemeleri hayata geçireceğiz.
Eğitim-öğretim süreçlerine katılan tüm kadrolara ve öğrencilere, “Engelli Hakları” konusunda eğitimler vereceğiz.
Öğretmenlerin pedagojik formasyon eğitimi müfredatına işaret dili ve Braille öğretimi derslerini ekleyeceğiz.
Nöroçeşitli grupların, RAM’larda kısır döngüye dönüşen rapor çilesine son vereceğiz.
Nöroçeşitli çocukların bağımsız yaşam koşullarını kazanabilmeleri adına gerekli olan ergoterapi, oyun terapisi, konuşma terapisi vb. eğitimlerin ücretsiz ve kişiselleştirilmiş olarak, sınırlama olmaksızın karşılanmasını sağlayacağız.
Engelli çocukların ve gençlerin “bütünleştirilmiş” eğitim sisteminde, yaşam alanlarına en yakın okullarda, ücretsiz ve anadilinde eğitim alabilecekleri uygulamaları hayata geçireceğiz.
Engelli kişilerin acil durum için gerekli hazırlıkları yapmak ve bir güvenlik alanına geçmek için daha çok zamana ihtiyaç duyduğunu gören ve ihtiyaçların çeşitliliğinin farkında olan afet yönetim planlamalarını hazırlayacağız.
Hem kadın hem de engelli olarak çifte ayrımcılığa uğrayan engelli kadınlar ve engelli çocukları olan kadınların sorunlarını kadın mücadelesinin bir parçası olarak içselleştireceğiz.
Ataerkil toplumun kültürel ezberinden miras alınan beden kodlarının bedene yüklediği rolleri yerine getiremeyen kadınlara yönelik ortaya çıkan ayrımcılık, taciz, tecavüz, ihmal ve istismarla mücadeleyi büyüteceğiz.
Engelli kadınların eğitim, iş, siyaset, sosyal ve kültürel alanlardaki varlığını önceleyecek, hak ve özgürlüklerini güvence altına alacak politikaları hayata geçireceğiz.
Engellilik durumundan kaynaklı ya da engelli çocuğuyla birlikte, ev içinde şiddete maruz kalan kadınlar için erişilebilir sığınma evleri inşa edeceğiz.
Engelli istihdamı kotalarının yüzde 50’sinin kadınlara uygulanmasını sağlayacağız.
Buradayız, yaşlılarla birlikte değiştireceğiz!
Yaşlıların sorunlarını tespit eden ve bunlara çözüm getiren, cinsiyetçi ve dışlayıcı olmayan, eşitlikçi ve adil bir yaşlılık politikası için geliyoruz. Yaşlıların maruz kaldıkları yaş ayrımcılığı, şiddet ve ihmal sonucunda yaşadıkları hak ihlallerine son vermek için buradayız!
Yaşlılara dönük ayrımcı politikalara son vereceğiz.
Yaşlıların sağlık ve bakım gibi temel gereksinimlerini kamu bütçesinden sağlayacağız.
Sadaka kültürü ve devlete muhtaç bırakılmaya karşı hak temelli sosyal dayanışma politikalarını inşa edeceğiz.
En düşük yaşlılık maaşını asgari ücrete eşitleyeceğiz.
Emekli sendikalarının hukuki statüsünü tanıyacağız.
Yaşlıların sorunlarının yerinden tespiti ve çözümü için birinci basamak sağlık kuruluşlarında sosyal hizmet uzmanı/sosyal çalışmacı, gerontolog, sosyolog ve psikolog istihdamı yapacağız.
En çok ihtiyaç duyulan bütünsel tanı ve tedavi yaklaşımlarını ortaya koyacak geriatri servislerini tüm kamu ve özel hastanelerde zorunlu hale getireceğiz.
Yaşlıların kullanmak zorunda olduğu ilaç ve medikal malzemelerin sürekliliği olanlarını reçete yazdırmaksızın temin edebileceği düzenlemeleri uygulamaya koyacağız.
Devletin sağladığı medikal destekleri arttırarak bu konuda vaka özgünlüğünde değerlendirme yapacağız.
Yaşlıların anadillerinde kamu hizmeti almasını sağlayacağız.
Kamusal huzurevlerinin sayısını arttırarak yalnız yaşayan yaşlılardan talep edenlerin ekonomik kaygı gütmeksizin bu alanlarda kalabilmelerini sağlayacağız. Alzheimer, demans gibi farklı özelliklere sahip yaşlı gruplarına yönelik 43 hizmet çeşitliliği sunan yaşlı bakım merkezlerinin sayısını arttıracağız. Yaşlıların ücretsiz ulaşımını sağlayan kartları tüm ülkede geçerli olacak şekilde standart bir formda tekrar düzenleyeceğiz.
Cezaevlerinde tutulan yaşlı ve hasta tutuklu ve hükümlülerin serbest bırakılmaları amacıyla gerekli hukuksal düzenlemeleri yapacağız.
Yaşlı duyarlı acil durum ve afetlerde hazırlık, afetler sırasında müdahale ve afet sonrası destek için afet yönetim planlamaları içinde yaşlıların yer almasını sağlayacağız.
Kültür ve Sanat
Kültür ve sanatın özgürleşmesi için buradayız, birlikte değiştireceğiz!
Cumhuriyet’in ikinci yüzyılını kültür ve sanatın özgürleşeceği bir yüzyıl yapmak için geliyoruz! Cumhuriyet’in yüz yılı boyunca iktidarların hâkim olan dışında kalan anadillere, geleneklere, kültürlere ve sanatlara yönelik sürdürdüğü tekçi ve asimilasyoncu politikaları birlikte değiştireceğiz. Halkların toplumsal hafızaya ve hakikate sahip çıkacakları yeni yaşam için buradayız!
Anadili hakları ile ilgili tüm uluslararası sözleşmelere taraf olup uygulanma- 61 sını sağlayacağız.
UNESCO’nun ‘tehlike altındaki diller’ listesinde yer alan dilleri korumak amacıyla “Diller ve Kültürler Hafıza Merkezi”ni kuracağız.
Türkçe dışında konuşulan ve baskı altına alınmaya çalışılan dillere yönelik akademik, kültürel ve sanatsal proje, program ile çalışmaları pozitif ayrımcılık anlayışı ile destekleyeceğiz.
Kürt kültürünün anayasal güvence altına alınmasını sağlayacağız. Kürt dilinin, demokratik, eşit ve birlikte yaşamın bir gereği olarak Türkiye’de resmen tanınmasının önündeki anayasal engelleri kaldıracağız.
Kültür ve sanat üreticileriyle, onların örgütlü temsilcileriyle ve inisiyatiflerle dayanışma ilişkisi kurarak taleplerini ve ihtiyaçlarını kamu bütçesinden karşılayacağız.
Cumhuriyet’in ilk yüzyılında asimilasyon politikalarına maruz kalan Kürtler’in ve diğer halkların kültür tarihine, folkloruna yönelik yapılan özgün derleme, arşivleme ve izleme çalışmalarını destekleyeceğiz. Bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesine yönelik kültür-sanat çalışanlarının istihdamı için yerel ve merkezi bütçeden kaynak ayıracağız.
Kültürel asimilasyonun önüne geçmek için tüm yerellerde geleneksel ezgilerin kayıt altına alındığı ve bu ezgiler ile geleneksel sanatçıların yeni kuşaklara öğretildiği “Çocuk Müzik Evleri”nin açılmasını ve bu evlerde kültür eğitmenlerinin istihdam edilmesini sağlayacağız.
Kolektif hafızanın yeni kuşaklara aktarımını desteklemek için çocuk oyunlarını, hikâye ve masalları derleyen “Çocuk Masal Evi” inşa edeceğiz.
Sokak sanatçılarının devletin kolluk ve güvenlik güçleri tarafından keyfi bir biçimde engellenmesinin önüne geçmek ve sokak sanatçılarına güvenceli çalışma koşulları sağlamak için gerekli yasal düzenlemeleri yapacağız.
Artan baskı ve yayın masrafları nedeniyle kapanma aşamasındaki yayınevlerini, kamu bütçesinden kaynak aktararak destekleyeceğiz.
Kültürlerin çoğulluğunu esas alarak, çok dilli yayın ve baskı faaliyetinde bulunan merkezi ve yerel matbaaların açılmasını sağlayacağız.
Sansürü kaldırarak kültürel ve sanatsal emeği güvence altına alacağız.
Sanatçının telif haklarını gözetecek; ihlalden ve fikir hırsızlığından korunması için her türlü tedbiri alacağız.
Pandemi sürecinde ve sonrasında ekonomik krizin bir sonucu olarak sinema, tiyatro ve televizyon sektöründe giderek artan sömürü düzenine son vereceğiz.
Kültür ve sanat alanının her aşamasında cinsiyetçiliğe ve kadınlara yönelik çok yönlü şiddete son vereceğiz.
Tüm kültür ve sanat üretim faaliyetlerini kamu bütçesi eliyle destekleyeceğiz.
Kültür ve sanat üretim faaliyetlerinin çok dilli yapılmasının önündeki engelleri kaldıracağız.
Kültür ve sanat faaliyetlerinde yerel yönetimlerin etkisini artıracak ve yerel yönetimler ile kültür ve sanat alanında çalışma yürüten sivil toplum kuruluşlarının daha etkin rol almasını sağlayacağız.
Bütçeden kültür ve sanata ayrılan kaynakları artıracağız.
Mülki idare amirlerinin; konser, festival, etkinlik, fuar gibi kitlesel katılımlı faaliyetler için önceden hazırlanmış yönetmeliğin çerçevesi dışında kısıtlayıcı ve yasaklayıcı bir tasarrufta bulunmasına engel olacağız.
Halk Kütüphaneleri Yayın Seçme Yönetmeliğinde değişikliğe gideceğiz. Tekçi, asimilasyoncu yayınlar yerine çok dilli, eşitlikçi yayınların yer almasını sağlayacağız.
Gençlerin kamunun gerçekleştirdiği tüm kültürel etkinliklerden ücretsiz yararlanmasının önünü açacağız.